تدقیقی بر موانع تحقق شهر هوشمند در کلان‌شهر اهواز از منظر نظریۀ آشوب

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

2 استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

10.22103/JUSG.2021.2051

چکیده

تبیین موضوع: امروزه، تحقق شهر هوشمند به عنوان پارادایمی مطرح در سطح جهان به منظور رهایی از مشکلات و پیچیدگی های روزافزون ناشی از شهرنشینی گسترده، بیش از پیش مطرح می باشد. پژوهش حاضر نیز، به منظور بهره گیری از نظریۀ آشوب در چارچوب پارادایم پیچیدگی و درک شرایط پیچیدۀ کنونی کلانشهر اهواز در راستای تحقق شهر هوشمند در این کلانشهر به تحقیق پرداخت.
روش: مقاله حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی - تحلیلی می ­باشد. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه الکترونیکی محقق ساخته مبتنی بر طیف پنج درجه ای لیکرت می باشد؛ که در جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های آماری میانگین، t تک نمونه ای و رتبه بندی فریدمن با استفاده از نرم افزار spss بهره گرفته شده است. جامعۀ آماری پژوهش کارشناسان شاغل در دستگاه های اجرایی دخیل در حیطۀ شهری اهواز می باشند. نمونۀ آماری این پژوهش، 380 نمونه است که با روش نمونه گیری گلوله برفی و شبکه ای نظارت شده انتخاب گردیدند.
یافته ‎ها: بر اساس یافته های تحقیق، نظریۀ آشوب در کلانشهر حاکمیت داشته و به سبب ضعف مفرط در مؤلفۀ تعادل بخش خودسازماندهی از یکسو و توان بالا در سه مولفۀ آشوبناک اثر غیرخطی، اثر پروانه ای و مجذوب کننده های ناشناس، حاکمیت نظریۀ آشوب مانعی جدی در راستای تحقق شهر هوشمند در کلانشهر اهواز می باشد.
نتایج: بنابراین جهت مدیریت بهینۀ استقرار شهر هوشمند در کلانشهر اهواز ، برنامه­ ریزی دقیق برای ارتقای مؤلفۀ تعادل بخش خودسازماندهی در مقابل شناخت دقیق از سه مولفۀ آشوبناک اثر غیرخطی، اثر پروانه ای و مجذوب کننده های ناشناس و ضرورت دارد.

کلیدواژه‌ها


اسماعیل‌زاده، حسن و همکاران (1398). هوشمندسازی، رویکردی در تحقق توسعۀ پایدار شهری (مطالعه موردی: منطقه 6 تهران)، فصلنامه علمی - پژوهشی جغرافیای انسانی، دورة 51، شمارة 1، صص 157-145.
افضلی ننیز، مرضیه و همکاران (1398). تحلیل ملزومات فرایندی مدیریتی در هوشمندسازی شهر (مطالعه موردی: کرمان)، دوفصلنامه جغرافیای اجتماعی شهر، دورة 6، شمارة 1، صص 28-15.
افضلی ننیز، مرضیه؛ مدیری، مهدی فرهودی، رحمت­الله (1397). اولویت‌بندی شاخص‌ها در فرایند هوشمندسازی شهرها (مطالعۀ موردی: شهر کرمان). فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، دورة 9، شمارۀ 35، صص 30-11.
امان پور، سعید؛ دامن باغ، صفیه؛ علیزاده، هادی (1399). تحلیل عوامل مؤثر در شکل‌گیری تصویر شهر در راستای برندسازی مؤثر شهری. مطالعه موردی: کلان‌شهر اهواز. فصلنامه علمی - پژوهشی آمایش جغرافیایی فضا، دورة 10، شمارۀ 35، صص 86-.67
امان‌پور، سعید؛ ملکی، سعید؛ حسینی، نبی­اله (1395). بررسی میزان رضایتمندی مسافران شهری از کیفیت خدمات‌رسانی حمل‌ونقل عمومی شهری در کلان‌شهر اهواز. فصلنامه مطالعات محیطی هفت حصار، دورة 4، شمارۀ 5، صص 46-37.
آروین، محمود؛ پوراحمد، احمد؛ زنگنه شهرکی، سعید (1396). ارزیابی زمین‌های بایر به‌منظور توسعه میان افزا با استفاده از تکنیک‌های تصمیم‌گیری تلفیقی و Arc GIS نمونه موردی: کلان‌شهر اهواز. مجلۀ علمی - پژوهشی آمایش جغرافیایی فضا، دورۀ 7، شمارۀ 26، صص 182-163.
بوذرجمهری، خدیجه؛ حسینی کهنوجی، سید رضا؛ حسینی، نبی­اله (1398). تحلیل مؤلفه‌های اثرگذار بر مشارکت شهروندان در ادارۀ امور شهرها نمونه موردی: مناطق هشت‌گانة کلان‌شهر اهواز. مجله علمی - پژوهشی آمایش جغرافیایی فضا، دورۀ 9، شمارۀ 34، صص 52-37.
پاکزاد، جهان‌شاه (1385). مبانی نظری و فرایند طراحی شهری. تهران: انتشارات شهیدی.
پوراحمد، احمد؛ زیاری، کرامت­الله؛ حاتمی­نژاد، حسین؛ پارسا شاه‌آبادی، شهرام (1397). تبیین مفهوم و ویژگی‌های شهر هوشمند. فصلنامه علمی - پژوهشی باغ نظر، دورة 15، شمارۀ 58، صص 26-5
پورزرندی، .محمد؛ طباطبائی مزدآبادی، سید محسن (1396). حکمروایی خوب شهری؛ رهیافتی نوین به اقتصاد و مدیریت شهری. تهران: انتشارات طحال.
حاتمی نژاد، حسین؛ بهبودی مقدم، حسین (1397).  نظریۀ پیچیدگی، شهر و برنامه‌ریزی شهری. مشهد: انتشارات پاپلی - انتشارات کتاب امید.
حاتمی­نژاد، حسین؛ ضرغام فرد، مسلم؛ خادمی، امیرحسین؛ می‌رسیدی، سید محمد (1394). سیاست‌های فضایی در برنامه‌ریزی شهری (با تأکید بر توسعه میان­افزا و رشد هوشمند). مشهد: انتشارات پاپلی.
حسینی، محمدحسین (1396). درآمدی انتقادی بر نظریه‌های آشوب و پیچیدگی. پژوهش‌نامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم‌انسانی، پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی، دورة 17، شمارۀ 6، صص 208-175.
دامری، رناتا پائولا (1397). پیاده‌سازی شهر هوشمند؛ ایجاد ارزش اقتصادی و عمومی در سیستم‌های نوآورانه شهری. ترجمه حسین حاتمی نژاد و همکاران، مشهد: انتشارات پاپلی و انتشارات کتاب امید.
رستگاری، یوسف و همکاران (1394). تحلیل محتوا باهدف برنامه‌ریزی راهبردی تهران هوشمند. دانشکده شهید بهشتی، دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر.
رضوی­زاده، اعظم‌السادات؛ مفیدی، محمدرضا (1397). شهر هوشمند. تهران: انتشارات آذر.
رفیعی، نسترن و همکاران (1396). مسئله‌شناسی راهبردی توسعه در استان خوزستان. تهران: انتشارات مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری.
رهنما، محمد رحیم؛ حسینی، سید مصطفی؛ محمدی حمیدی، سمیه (1399). سنجش و ارزیابی شاخص‌های شهر هوشمند در کلان‌شهر اهواز. فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دورۀ 52، شمارۀ 2، صص 611-589.
سالینگاروس، نیکوس آ (1397).  شهر از منظر هندسه فراکتال. ترجمه مرجان بابائی، تهران: انتشارات آرمان‌شهر.
سجادیان، ناهید؛ نعمتی، مرتضی؛ دامن باغ، صفیه؛ شجاعیان، علی (1395). تحلیلی بر رشد سریع شهرنشینی و کیفیت زندگی در کلان‌شهر اهواز. فصلنامه علمی - پژوهشی آمایش شهری و منطقه‌ای، دورة 6، شمارۀ 18، صص 214-187.
سعیدی، محمدامین (1390). نظریۀ آشوب و طرح‌های خودسازمان‌ده شهری (GIS و طرح کاربری اراضی خودسازمان‌ده). سمینار ملی کاربرد GIS در برنامه‌ریزی اقتصادی، اجتماعی و شهری.
شورچه، محمود (1394). دیدگاه‌های نو در سیستم‌های شهری. تهران: انتشارات پرهام نقش.
صبور، محمدحسین؛ رهبر، امیرحسین (1394). تئوری آشوب و فضای بین‌رشته‌ای. ماهنامه علمی - تخصصی آینده‌پژوهی، شمارۀ 4، صص 4-2.
طریحی، علی (1395). کارگاه شهر هوشمند و ملزومات آن. سازمان فناوری و اطلاعات شهرداری تهران و دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر دانشگاه شهید بهشتی.
کرم، امیر (1389). نظریۀ آشوب، فرکتا (برخال) و سیستم‌های غیرخطی در ژئومورفولوژی. جغرافیای طبیعی لارستان، شمارۀ 3 پیاپی 88، صص 82-67.
کمانداری، محسن؛ رهنما، محمد رحیم (1396). ارزیابی شاخص‌های شهر هوشمند در مناطق چهارگانۀ شهر کرمان، فصلنامه علمی - پژوهشی فضای جغرافیایی، دورة 17، شمارۀ 58، صص 227-209.
گروه تحقیقاتی آینده بان (1397). آینده‌پژوهی ایران 1397. تهران: انتشارات گروه تحقیقاتی آینده بان.
گلیک، جیمز (1376). نظم در آشفتگی. ترجمۀ محسن قدمی و مسعود نیازمند، تهران: انتشارات مرکز بهسازی و آموزش نیروی انسانی هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما).
لاهوتیان، علی؛ رهبر، امیرحسین (1392). بازخوانی آینده‌پژوهی در بستر نظریۀ آشوب. نشریه نامه سیاست علم و فناوری، دورة 2، شمارۀ 2، صص 52-33.
مراد حاصل، نیلوفر؛ مزینی، امیرحسین (1396). بررسی اثر بهره‌گیری از قابلیت‌های فضای مجازی در تحقق توسعه پایدار شهری ایران (رویکرد انسانی). فصلنامه علمی - پژوهشی علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، دورۀ 19، ویژه‌نامه شمارۀ 5، صص 557-548.
مرکز پژوهش‌های مجلس، معاونت پژوهش‌های زیربنایی و امور تولید، دفتر مطالعات ارتباطات و فناوری‌های نوین (1395). گزارش شهر هوشمند و الزامات قانونی آن. شمارۀ مسلسل 14971.
معاونت برنامه‌ریزی شهرداری اهواز (1396). گزیده اطلاعات مناطق، نواحی و محلات کلان‌شهر اهواز. ویرایش سوم، انتشارات روابط‌عمومی و امور بین‌الملل شهرداری اهواز.
معروف­نژاد، عباس (1390). تأثیر کاربری‌های شهری در ایجاد جزایر حرارتی «مطالعه موردی: کلان‌شهر اهواز». فصلنامه علمی - پژوهشی جغرافیایی آمایش محیط، شمارۀ 4 (14)، صص 90-65.
ملاباقر، مریم (1396). تبیین نقش آموزش شهروندی در تحقق شهر هوشمند. دانش شهر، شمارة 416، معاونت مطالعات و برنامه‌ریزی مدیریت، امور اجتماعی و اقتصادی مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران.
ملکی، سعید؛ داری پور، نادیا؛ سیاحی، زهرا (1396). سنجش رابطۀ میان محل سکونت و انحرافات اجتماعی (مطالعۀ موردی: محلات حاشیه‌نشین و غیر حاشیه‌نشین نهضت آباد و گلستان شهر اهواز). فصل نامه علمی - پژوهشی مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، دورۀ 12، شمارة 2، صص 313-301.
نسترن، مهین؛ پیرانی، فرزانه (1398). تدوین و اعتبارسنجی معیارها و شاخص‌های توسعه شهر هوشمند (موردمطالعه: منطقه سه شهر اصفهان). فصلنامه جغرافیا و توسعه فضای شهری، دورۀ 6، شمارۀ 1، صص 164-147.
واحد تحقیق و توسعه سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری اصفهان (1396). شهر پایدار هوشمند. تهران: انتشارات جنگل، جاودانه.
هایل مقدم، کیان؛ نوروزی کرمانی، علی (1397). بررسی نقش مدیریت شهری در هوشمندسازی شهر (موردمطالعه: منطقه 5 شهرداری تهران). مجله علوم جغرافیایی، پیاپی 28، صص 286-267.
 همائی فر، محمد؛ اجزاء شکوهی، محمد؛ مافی، عزت‌الله (1398). بررسی و تحلیل تحولات کالبدی مجموعه شهری مشهد با استفاده از تئوری آشوب (کلان‌شهر مشهد، حوزۀ طوس و بینالود). فصلنامه علمی - پژوهشی تحقیقات جغرافیایی، دورۀ 35، شمارۀ 1، صص 81-73.
همتی، مرتضی (1394). طراحی منظر ساحل رودخانه کارون با رویکرد پیش سازگاری. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی سید امیر منصوری، رشته معماری منظر، دانشکده پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
Adiyarta, K., Napitupulu, D., Syafrullah, M., Mahdiana, D (2020).analysis of smart city indicators based on prisma:systematic review. IOP Conference Series:Materials Science and Engineering.
AlDairi, A.,Tawalbeh, L (2017). cyber security attacks on smart cities and associated mobile technology.The International Workshop on Smart Cities Systems Engineering (SCE 2017),PP.1086-1091.
Anto Merline, M., Vimalathithan, R (2017). smart city: Issues and research challenges in implementation. 2017 IEEE International Conference on Smart Grid and Smart Cities Batty, M. 201.
Bayar, D.Y., Guven, H., Badem, H., Soylu Sengor, E (2020). National smart cities strategy and action plan:the Turkey,s smart cities approach.The International Archives of the Photogrammetry,Remote Sensing and Spatial Information Science,Vol.XLIV-4/W3-2020,2020, 5th International Conference on Smart City Application,7-8 October 2020.
Ben Hamouch, M (2009). can Chaos theory explain complexity in urban fabric?applications in traditional Muslim,Vol.11,No.2, PP.217-242.
Bishop, R (2009). chaos,In:Zalta. Edward N.(ed.).the Stanford Encyclopedia of philosophy,http://palto.stanford.edu/archives/fall2009/entries/chaos.
Borsboom, J et al (2017). smart city guidance package for integrated planning and management. UTNU & EIP- SCC, Intermediate Version June 2017.
Borsekova, K., Korony, S.,Vanova, A.,Vitalisova, K (2018). functionality between the size and indicators of smart cities: a research challenge with policy implications. Cities,Vol.78, PP.17-26.
Boufonds Investment Management (2017). Read to smart city, from iamppost to multi-purpose smart public hub. Boufonds Investment Management.
building a science ofcities, Cities, 10.1016Adewumi, A., Kagamba, J., Alochukwu, A (2016). application of Chaos theory in the prediction of motorized traffic flows on urban networks. Mathematical problems in Engineering,Vol.2016/Article ID 5656734/. https://doi.org/10.1155/2016/5656734.
Caragliu, A., Del Bo, C., Nijkamp, P (2009). smart cities in Europe,Serie Research Memoranda 0048, VU University Amsterdam: Amsterdam, The Netherlands P.
Caragliu, A., Del Bo, Ch., Mijkamp, P (2009). Smart cities in Europe. 3rd Central European Conference in Regional Science-CERS, PP.45-59.
Carwright,T.J (2007). planning and Chaos theory. Journal of the American Planning Association,Vol.57, No.1, PP.44-56.
Chourabi, H et al (2012). Understanding smart cities: an integrative framework.In 45th Hawaii International Conference on System Science (HICSS), PP.2297-2289.
Dameri, R.P., Ricciardi, F (2017). leveraging smart city projects for benefitting citizens: the role of ICTs. In published at smart city Networks. Through the Internet of things. Springer International Publishing AG 2017.
Dawes, S., Pardo, T.A (2002). building collaborative digital government systems.in advances in digital government:technology,Human and policy. esd.W.J.McIver and A.K.Elmagarmid, Norwell,110-138, Boston, M.A:Kluwer Academic Publishers.
Ergun, S (2019). applications of chaos theory in chaotic.World Scientific Series on Nonlinear Science Series B, PP.26-29.
European Comission, Directorate-General for Energy (2016). analysing the potential for wide scale roll out integrated smart cities and communities solutions, Final Report.
Fitzgerald, L.A.,Van Eijnatten, F.M (2002).chaos speak: a glossary of chaordic terms and phrases. Journal of Organizational Change Management,(4)15, PP.423-412.
Gil-Garcia, J.R et al (2016). Conceptualizing smartness in government: an integrative and multi-dimensional view.Government Information Quarterly,33(3), PP.524-534.
Gil-Garcia, J.R., Aldama-Nalda, A (2013). Making a city smarter through information integration: angel network and the role of political leadership. System Sciences (HICSS),46th Hawaii International Conference IEEE, PP.1733-1724.
Hilton, T.s., Marsh, A (2017). shaping succeful smart cities,reflections on the APPG smart cities. top tips for city mayor,University of  Bristol.
Huovila, A., Bosch, P., Airaksinen, M (2019). comporative analysis of standardized indicators for smart sustainable city:what indicators and standards to use and when?. Cities,Vol.89, June 2019, PP.141-153.
IMD (2021). Smart City Index 2020,a tool for action,an instrument for better lives for all citizens, A collaboration between: IMD,IMD world competitiveness centre. SCO.
Smart City Observatory, SWTD, available in: https://www.imd.org/smart-city-observatory/smart-city-index/.
Innovation and Technology Bureau (2017). Hong Kong smart city blueprint, Office of the Government Chief Information Officer.
Johnson, N (2009).chapter 1:Two ,s company,tree is complexity,simply complexity,a clear guide to complexity theory. Oxford: One World Publication.
Lacinak, M., Ristvej, J (2017). Smart city,safety and security.TRANSCOM 2017:International Scientific Conference on Sustainable, Modern and Safe Transport, Proceedia Engineering,192, PP.522-527.
Lopez, L.J.R., Castro, A.I.G (2021). sustainability and resilience in smart city planning:a review,Sustainability,13,181, PP.1-25.
 Lorenz, E.N (2005). the essence of chaos. university of Washington Press.
Mason, M (2008). complexity theory and the philosophy of education. Educational Philosophy and Theory,40(1), PP.4-18.
Ministry of Urban Development of India (2015). Smart cities,Mission statement and guidelines,Government of India, Ministry of Urban Development.
Nadrljanski, D., Munitic, A., Nadrljanski, M (2008).cybernetics models of methods in informatics teaching informedia.The International Journal on Informatics and New.
Nam,T., Pardo,T.A (2011). smart city as urban innovation:focusing management policy and context. ICEGOV Tallin, Estonia.
Neirotti, P et al (2014).current trends in smart city initatives, Some Stylised Facts, 38, PP.25-36.
OECD (2020). smart cities and inclusive growth,OECD Publications Paskaleva,K.A.(2011). The smart city: a nexus for open innovation?,Intelligent Building International,3(3),PP.153-171.
Rickles, D., Hawe, P., Shiel, A (2007). a simple guide to chaos and complexity,Journal of Epidemiology and Community Health, 61(11), PP.933-937.
Sajid Khan, M.,Woo, M., Nam, K., Chathoth, P.K (2017). smart city and smart tourism: a case of Dubai, Sustainability 2017, 9, 2279, PP.1-24.
Sanger, M., Giddings, M.M (2012). a simple approach to complexity theory. Journal of Social Work Education,Vol. 48, No.2.
Stubinger, J., Schneider, L (2020). understanding smart city-a data-driven literature review. Sustainability,12, 8460, PP.1-23.
Triantakonstantis, D.P (2012).urban growth prediction modeling using fractals and theory of Chaos. Open Journal of Civil Engineering,2, PP.81-86.
Vidiasova, L., Kachurina, P., Cronemberger, F (2017). Smart cities prospects from the results of the world practice export benchmarking. 6th International Young Scientists Conference in HPC and Simulation,YSC 2017, 1-3 November.