تحلیل فضایی خدمات شهری با استفاده از تحلیلگر شبکه در محیط ArcGIS (مطالعة موردی: شهر بابلسر)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه محقق اردبیلی، تهران، ایران

4 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

رشد شتابان شهرنشینی و نیاز روزافزون به ارائه‌ و توزیع عادلانة خدمات شهری، یکی از مسائل و چالش‌های مهم پیش­روی مدیران و برنامه‌ریزان شهری در کشورهای در حال توسعه مانند ایران است. شهر بابلسر، طی دهه‌های اخیر، با شهرنشینی شتابان مواجه بوده است.  این موضوع منجر به عدم تعادل در توزیع خدمات شهری شده­است. هدف این پژوهش، تعیین حوزه و شعاع پوشش‌دهی خدمات عمومی شهر بابلسر و نحوة توزیع آنها است؛ برای این منظور داده­های مربوط به برخی از خدمات نظیر ایستگاه­های آتش­نشانی، مدارس، فضای سبز و بهداشتی جمع­آوری و پس از تعریف آنها، با استفاده از تحلیل شبکه در محیط ArcGISمورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یافته‌های پژوهش نشان می­دهند که  شهر بابلسر از نظر شعاع خدمات­دهی و حوزة پوشش خدمات عمومی، از توزیع عادلانة خدمات برخوردار نیست و بخش‌های قابل توجهی از شهر خارج از حوزة پوشش و خدمات­رسانی در بخش خدمات عمومی هستند. از آن جمله می‌توان به توزیع خدماتی مانند واحدهای اورژانس، آتش‌نشانی، مراکز آموزشی و پارک‌ها اشاره کرد که امکان دسترسی شهروندان به این خدمات با مشکل مواجه بوده است. برای این منظور در پایان این پژوهش پیشنهاداتی نیز برای رفع این مشکل ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اسکندری، محمد. توکلی ثانی، محمد صادق. علی آبادی، سید فلاح. گودرزی، سارا. (1390). بررسی تأثیر شبکة برق بر تحلیل ریسک آتش­سوزی شبکة خطوط لولة سوخت مطالعة موردی: کرمانشاه. مجلة مدیریت بحران، شمارة 2.
 آرنوف، استن. (1375). سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی. ترجمة: مدیریت سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی سازمان نقشه برداری کشور، انتشارات سازمان نقشه برداری، چاپ 2، شمارة 2، تهران.
آقاجانی، حسین. ‌هاشمی، سادات. (1389). تحلیل شبکه و تحلیل فضایی بر روی شبکه در  Arc GIS. انتشارات ایران آزاد، مشهد.
پرهیزگار، اکبر. (1376). الگوی مناسب مکان گزینی خدمات شهری با تحقیق در مدل‌ها و GIS شهری. دانشگاه تربیت مدرس، صص 43.
ثنایی نژاد، فاطمه. (1381). کاربرد  GISبا استفاده از ARC/INFO در برنامه­ریزی شهری و منطقه­ای. انتشارات جهاد دانشگاهی، صص 52-50.
جلالوند، محمد­حسین. (1380). سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS) و نقش آن در توسعة شهرستان نهاوند. نشریة فرهیختگان، شمارة 7، سال 2.
ربیعی، علی. (1380). کاربرد GIS در مطالعات شهری. مهر، صص 45.
رنجبر، ا. جنتی. م. (1389). تحلیل شبکه (Network Analyst). انتشارات عمیدی، زمستان 1389، تهران.
زیاری. کرامت الله. (1379). برنامه­ریزی شهر‌های جدید. چاپ 2، سمت تهران.
سامانی، نجمه. دلاور، محمود رضا. ملک، محمد رضا. (1386). طراحی و پیاده­سازی یک سیستم مبتنی بر خدمات مکان مبنا برای راهیابی در یک محیط شهری با استفاده از شاخص‌های مکانی. نقشه برداری، سال 18، شمارة 89.
سعید‌نیا، احمد. (1378). کاربری زمین شهری. مرکز مطالعات و برنامه­ریزی شهری تهران، جلد 2.
سعیدیان، ماشاءالله. احمدی، کیان. (1385). کاربرد GIS در مدیریت و مکان­یابی  پارکینگ‌ها. همایش شهر و شهر­سازی، صص 2.
مرکز آمار ایران (1390). نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390. شهرستان بابلسر.
معینی، م. (1385). دیباچه­ای بر شناخت کاربرد سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی در افزایش بهره­وری خدمات شهری (با نگاهی به فعالیت‌های مرکز اطلاعات جغرافیایی شهر تهران). نشریة شهر نگار، شمارة 20 ، صص24.
مهدیزاده، جواد. (1379). برنامه­ریزی کاربری اراضی شهری از دیدگاه توسعة پایدار. مهندسین مشاور فرنهاد، نشریة جستار‌های برنامه­ریزی و طراحی شهری، تهران.
مهندسان مشاور نقش محیط (1384). طرح تفصیلی شهر بابلسر.
مهندسین مشاور آرمان شهر ( 1396). تدوین شیوه­های ارتقاء بهره­وری خدمات شهری. جلد اول.
میکانیکی، جواد. صادقی، حجت­الله. (1390). مکان­یابی مراکز بهداشتی- درمانی (بیمارستان‌ها) شهر بیرجند، از طریق تلفیق فرآیند تحلیل شبکه­ای (ANP) و مقایسة زوجی در محیط GIS. مجلة آمایش محیط، شمارة 19، صص 142-121.
هاشمی، مناف. یحیی‌پور، مهدی. (1390). اصول و مبانی مدیریت خدمات شهری در شهر داری. انتشارات  شهرداری‌ها و دهداری‌های تهران.
 
Bassam, S. Balqies, S. (2006). Design and implementation of a GIS system for planning, International Journal on Digital Libraries, 210-218.
Boyne, A. Georg, M. Powell, A. (2002). Territorial Justice Spatial Justice and Local government Finance ,University of Herhordshire & university of clamorgan.
Drezner, T. (1994). Optimal continuous location of a retail facility, facility attractiveness, and market share: an interactive model. Journal of Retailing, p107.
Erkip, F. (1997). The distribution of urban public services: the case of parks and recreational services in Ankara, Cities, Vol. 14, No.6, pp.353-361.
Esmaili, A. (2003). application GIS in fire stations route finding process, news of terrific, year 4, number 19, Tehran. [in Persian].
Gharakhloo, M. Sharifi, A. (2004). Creation, Physical Development & Social- economic Situation of Bored Towns (Case Study: Ein Sector Ahvaz), Journal of Geographical Research, No.50: 87-101. [in Persian].
Gray, R. (2002). Social Accounting Project and Accounting Organization and Society Privileging Engagement, Imaging New Accounting Organizations and Society.
Harvey, D. (1996). Justice, Nature and Geography of Difference, Black well publishers Inc, first published, 2142,U.S.A,OX IJF,UK chapter 13,xxiv-xxv.
Harvey, D. (2000). Social Justice and City. Translated by Mohammadreza Haeri & Behrooz Monadizadeh, Process and Urban Planning Press.[in Persian].
Kligman.; R. M. Ryan, D. Todd, W.(2002). Application of GIS to a parking study in newton sponsoring agency: city of newton Department of public works engineering division, submitted to the faculty of worcester polytechnic institute, date: april 30.
Liu, C. (2005). Research Assistance, Institute of Transpor-tation Engineering, Tsinghue University. Study on a parking planning method based onGIS: a case analysis’ proceeding of the Eastern Asia Society for Transportation Studies, Vol.5: 900- 906.
Rangwala, S.C. (2001). Town planning , charotar publishing House , India 2000.
Si, W. Allen, D. (2009). GIS Tutorial II, ESRI Press.
Yeqiao, W. Xinshen, Z. (2001). A dynamic Modeling approach to simulating socioeconomic effects on Landscape Changes, Ecological modeling, 140.