نقش مراکز مذهبی در ایجاد همبستگی میان شهروندان با رویکرد سرمایة اجتماعی (مطالعۀ موردی: شهر فردوسیه)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (بنیادی)

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران

2 مدرس گروه شهرسازی، دانشکدة هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی شهر ری، شهر ری، ایران

چکیده

در دوران شهرنشینی حاضر به ویژه در جوامع جهان سوم که بی­اعتمادی و عزلت بر زندگی اکثریت شهروندان سایه افکنده است، تلاش در جهت همبستگی اجتماعی و بالابردن سرمایة اجتماعی درون شهرها از مهم­ترین اهداف برنامه­ریزان و مدیران شهری می­باشد. به این منظور مذهب با تکیه بر ابزارهای مادی و معنوی خود نقشی به سزا در بالابردن حس تعلق و اعتماد اجتماعی و مهم­تر از همه ایجاد وفاق و همبستگی اجتماعی بین شهروندان می­تواند داشته باشد. هدف از این مطالعه، بررسی نقش مراکز مذهبی به ویژه مسجد در ایجاد همبستگی میان شهروندان با رویکرد سرمایة اجتماعی در مسجد جامع شهر فردوسیۀ شهرستان شهریار می­باشد. جامعة پژوهش را تمام شهروندان شهر فردوسیه تشکیل می­دهند. ابزار جمع­آوری داده­ها، پرسشنامه است. برای انجام این تحقیق با توجه به حجم نمونة تعیین شده از طریق جدول مورگان، تعداد 341 پرسشنامه میان شهروندان مورد مطالعه توزیع شد. جهت تجزیه و تحلیل داده­ها از مدل سازی معادلات ساختاری و با رویکرد حداقل مربعات جزئی (PLS) از طریق نرم­افزار Smartpls.2 استفاده شده­است. نتایج تحقیق نشان داد که مدل ایجاد شده برای ایجاد همبستگی میان شهروندان از برازش مناسبی برخوردار بود و عوامل پیشنهاد شده به خوبی توانایی اندازه­گیری مفهوم مورد نظر را دارند. بارهای عاملی به­دست آمده برای متغیرهای مشاهده شده بالاتر از 5/0 بود و سازه­ها از روایی و پایایی مناسبی برخوردار بودند؛ همچنین، بر اساس مدل ایجاد شده از طریق مدل­یابی ساختاری، اعتماد و مشارکت ارتباطی معنادار و مثبت با همبستگی اجتماعی داشتند، در حالی که انسجام اجتماعی ارتباطی معنادار با همبستگی اجتماعی نداشت.

کلیدواژه‌ها


افشار، مهدی. (1383). شهرنشینی در اسلام. ترجمة: گزارش همایش بین المللی شهرنشینی در اسلام، جلد اول، انتشارات دفتر پژوهش­های فرهنگی، چاپ 1، تهران.
 پیرنیا، محمد کریم. (1385). آشنایی با معماری اسلامی ایران. نشر سروش دانش، تهران.
توسلی، غلامعباس. (1393): جامعه شناسی شهری. انتشارات جامعه شناسان، چاپ 1، تهران.
خادم الحسینی، احمد. قدرجانی، رضا. زاهدی یگانه، ا. (1391). ادارة مردمی شهر و مشارکت شهروندان در مدیریت شهری (مطالعة موردی: منطقة 5 شهرداری اصفهان). آمایش محیط، دورة 5، شمارة 17، صص 169-153.
خادم، م. رضوی، م. موسوی جهرمی، ی. (1394). بررسی عوامل شکل­گیری سریزهای فناورانه حاصل از سرمایه­گذاری مستقیم خارجی در مناطق آزاد ایران. نشریة علمی-پژوهشی مدیریت نوآوری. سال 4، شمارة 3، صص 46-23.
خاوری، ف ز. خاوری، ر. (1390). بررسی تأثیر شاخص­های سرمایة اجتماعی بر وضعیت اقتصادی محله؛ مطالعة موردی: محلّة طلّاب. مدیریت شهری. بهار و تابستان، دورة 9، شمارة ویژه­نامه، صص 292-277.
خوش فر، غلام. بارگاهی، ر. کرمی، ش. (1392). سرمایة اجتماعی و پایداری شهری. فصلنامة علمی- پژوهشی مطالعات شهری، شمارة 8، صص 46-31.
ربانی، رسول. حبیبی، صیاد (1390). تحلیلی بر نقش فضاهای شهری در ایجاد سرمایة اجتماعی (مطالعة موردی: شهرکرد). فصلنامة مطالعات شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان، زمستان، سال 1، شمارة 1، صص 18-1.
سجادی، ژیلا. کلانتری، بهروز. یاری قلی، و. (1392). چالش­های پیش روی نظام مدیریت محلّه محور (با تاکید بر کلان­شهر تهران). اوّلین کنفرانس معماری و فضاهای شهری پایدار، گروه پژوهش­های کاربری پرمان.
شیخی، محمد تقی. (1389). جامعه شناسی شهری. شرکت سهامی انتشار، تهران.
شیعه، اسماعیل. (1385). مقدمه­ای بر مبانی برنامه­ریزی شهری. انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران.
صفائیان، لیلا. (1393). برنامه­ریزی توسعة محلّه­ای با تاکید بر سرمایة اجتماعی (مطالعة موردی: محلّة عباسقلی خان زنجان). نهمین سمپوزیوم پیشرفت­های علوم و تکنولوژیِ مشهد، 29 آبان.
طالبی نژاد، مهدی. (1389). بررسی جایگاه کارکرد و کاربرد دو الگوی مشارکت اجتماعی (شورایاری) و (مدیریت محلّه) در تحقق نظارت همگانی. همایش علمی حکمرانی خوب شهری، تهران، مجموعة مقالات تهران: تیسا.
گیدنز، آنتونی (1385): جامعه شناسی. ترجمة: منوچهر صبوری، نشر نی، چاپ 17، تهران.
مجیدی­خامنه، بتول. کولیوند، حسن. (1391). تحلیل ساختار فضایی محلّة شهری بر مبنای توسعة پایدار اجتماع محور (مطالعة موردی: محلّة دارآباد تهران). فصلنامة نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، شمارة 19، صص74-47.
نوابخش، مهدی. فیروز آبادی، آمنه. (1391). انسجام اجتماعی شهری و عوامل مرتبط با آن در شهر کرمانشاه. مطالعات جامعه شناسی شهری، سال 2، شمارة 5، صص 58-33.
نیکزاد، اکرم. (1394). مشارکت مردم در توسعة مدیریت شهری. انتشارات دانشیاران ایران، تهران.
هاروی، دیوید. (1382). عدالت اجتماعی و شهر. ترجمة: فرخ حسامیان و همکاران، انتشارات شرکت پردازش و برنامه­ریزی شهری، تهران.
Capon, Noel, JohnU. (1990).Determinants of financial performance:ameta_analysis.ManagementScience,Vol 36, pp 1159-1143.
Chin, W., 1988. The partial least squares approach to structural equation modeling. Mahwah, New Jersey: In G.A. Marcoulides (Ed.), Modern methods for business research, Lawrence Erlbaum Associates.
Damanpour, Fariborz.(1990).Innovation effectiveness,adoption and organizational performance,Innovation and creativity at work:Psychological and organizational strategies,pp141-125.
Fornell, C. & Larcker, D., (1981). Evaluating structural equations models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Research, 1(18), pp. 39-50.
Gaynor,Gerard. (2002). Innovation by design:what it takes to keep your company on the cutting edge,New York,Amacom Books.
Hasanah, Tunira. (2015), Potential Social Capital of Indonesian Immigrant in Malaysia: A Preliminary Research, Social and Behavioral Sciences 211 ( 2015 ) 383 – 389.
Surya, Batara (2016), The processes analysis of urbanization, spatial articulation, social change and social capital difference in the dynamics of new town development in the fringe area of Makassar City (case study: In Metro Tanjung Bunga Area,Makassar City), Social and Behavioral Sciences 227 ( 2016) 216 – 231.
Vergolini, Loris. (2011). Social cohesion in Europe: How do the different dimensions of inequality affect social cohesion?, International Journal of Comparative Sociology 52(3) 52(3) 197–214.
Wandersman, A., & Florin, P. (2008 ). Citizen participation and community organizations. In J. Rappaport &E. Seidman (Eds.), Handbook of community psychology. New York.
Yourike Prasisca, Surjono, Rizal Sutikno, Fauzul. (2015), Gender Equality and Social Capital as Rural Development Indicators in Indonesia (Case: Malang Regency, Indonesia), Social and Behavioral Sciences 211 ( 2015 ) 370 – 374.