تحلیل فضایی کیفیّت محیطی بافت های فرسودۀ شهری (مطالعۀ موردی: منطقۀ 11 شهرداری تهران)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکدۀ علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکدۀ علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

10.22103/juas.2016.1851

چکیده

کیفیّت محیط شهری، عبارت از وضعیت اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و کالبدی- فضایی محیط شهری که نشان­دهندۀ میزان رضایت یا عدم رضایت شهروندان از محیط شهری است؛ بنابراین، کیفیّت محیط باید در ارتباط با خواسته­های انسان از لحاظ ذهنی و عینی با توجه به پیشرفت­های فناوری و استانداردها در طول زمان تغییر و تحول یابد. این پژوهش با هدف تحلیل فضایی کیفیّت محیطی و ارتقای شاخص­های کیفیّت محیطی در بافت­های فرسودۀ محلّات 19 گانۀ منطقۀ 11 شهرداری تهران است. روش پژوهش، توصیفی– تحلیلی با بهره­گیری از نرم ­افزار­های ArcGIS، Excel و مدل Topsis است. داده­ها و اطلاعات جمع­آوری شده دربارۀ 27 شاخص در ابعاد کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی می­باشد. یافته­های پژوهش مشخص می­سازد با سطح‌بندی محلّات بر اساس تکنیک تاپسیس، محلّات عباسی، انبار، راه­­آهن، پارک رازی، هلال احمر و خرمشهر به‌عنوان محلّات دارای کیفیّت محیطی نامطلوب و محلّات اسکندری و جمهوری جزو محلّات مطلوب شناخته شدند. با تحلیل ابعاد و شاخص‌های تحقیق (محلّات منطقۀ 11) به­لحاظ کالبدی بدترین وضعیت و به­لحاظ فرهنگی و اجتماعی بهترین وضعیت را در سطح منطقه به خود اختصاص داده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


پاکزاد، جهانشاه. (1385). مفاهیم و مبانی نظری فرآیند طراحی شهری. تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت.
پوراحمد، احمد. (1394). سنجش کیفیت زندگی در قلمرو بافت فرسوده شهری (مطالعۀ موردی: منطقۀ 9 شهر تهران. مجلۀ پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال 6، شمارۀ 21، صص 18-1.
پورطاهری، مهدی. رکن­الدین­افتخاری، عبدالرضا. فتاحی، احدالله. (1390). ارزیابی کیفیت زندگی در نواحی روستایی (مطالعۀ موردی: دهستان خاوه شمالی در استان لرستان). فصلنامۀ پژوهش­های جغرافیای انسانی. دورۀ 43، شمارۀ 76، صص 31-13.
تقوایی، علی­اکبر. معروفی، سکینه. ارزیابی تأثیر کیفیّت محیط شهری بر روابط اجتماعی شهروندان (مطالعۀ موردی: محلۀ آبکوه شهر مشهد). فصلنامۀ نقش جهان، دورۀ 3،  شمارۀ 1­، صص 54-43.
تولایی، نوین. (1386). شکل شهر منسجم. تهران:  انتشارات امیرکبیر.
رفعیان، مجتبی، تقوایی، علی‌اکبر. اورنگ، ملاحت. (1386). درآمدی بر بازسازی پس از سانحه و الزامات ارتقای کیفیت محیط سکونتی. مرجع دانش.
شماعی، علی. پوراحمد. احمد. (1384). بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا. جلد اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
عسکری­زاده، زهرا. (1387). سنجش میزان کیفیّت محیط در بافت بافت‌های فرسودۀ بازسازی شدۀ شهری (مطالعۀ موردی: پروژۀ نواب). پایان­نامۀ کارشناسی ارشد شهرسازی به راهنمایی مجتبی رفیعیان، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس.
علیجانی، بهلول. (1391). فرهنگ واژگان مخاطرات محیطی. جلد اول، تهران: انتشارات قطب مخاطرات محیطی دانشگاه خوارزمی.
کاکاوند، الهام. ­براتی، ناصر. امین­زاده­گوهرریزی، بهرام. (1392). سنجش تطبیقی تصویر ذهنی شهروند و شهرساز به مفهوم کیفیّت محیط شهری مطالعۀ موردی: بافت فرسودة شهر قزوین. فصلنامۀ باغ نظر، سال 10، شمارۀ 25­، صص 112-101.
گلکار، کوروش. (1380). مؤلفه­های سازنده کیفیّت طراحی شهری. دانشکدۀ معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی، نشریۀ صفّه، شمارۀ 32.
فکوهی، ناصر. (1383) انسان شناسی شهری. تهران: نشر نی.
مرکز آمار ایران. (1391). سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390.
Carp, Frances., T.Zawadesk, Rich., Shokrkon, Hossein., (1976). Demensions of enviromental quality. Enviroment & behavior, Vol.8, No.2, pp: 239-246.
Fisher, Claude., (1976). The Urban Experience. New York, Colombia University Press.
Ge, J., Kazunori, Hokao., (2006). Research on Residential Lifestyles in Japanese Cities from the viewpoints of residential preference, residential choice and residential satisfaction. Landscape and Urban Planning, Vol.78, No.3, pp: 78-165.
Hall, Tim., (2005). Urban geography. Routledge, London and New York, 3rd edition.
Johnson., (1997). Meanings of environmentalterms. Journal of Environmental Quality, No.26, pp: 581-589.
Kaili, Dou., (2003). Fuzzy Evaluation of Urban Environmental Quality.
Kamruzzaman, M.A., Hossain, E., Islam, N., Sarwar, I., (2007). Urban Environmental Qulality Mapping; A Perception Study On ChittagongMetropolitan City. Kathmandu university Journal of Science, Engineering and Technology, No.1(5).
Lansing, J.B., R.W. Marans., (1969). Evaluation of Neighborhood. Journal of the American Institute of Planners, No.35, pp: 195-199.
Lynch, K., (1981). A Theory of good city form. Cambridge, MA: MIT Press.
Marans, R.W., Couper, M., (2000). Measuring thequality of community life: a program forlongitudinal and comparative internationalresearch. Proceedings of the Second International Conference on Quality of Life in Cities, Vol.2. Singapore.
Pourtaheri, Mehdi., Rukna-Adin.Eftekhari Abdo-Reza., Fatahi, ahad., (2010). Quality of Life in Rural Areas (Case Study: North Favh District).
Van.Kamp, I., Leidelmeijer, K., Marsman, G., deHollander, A., (2003). Urban environmentalquality and human well-being towards aconceptual framework and demarcation ofconcepts: A literature study. Journal of Landscape and Urban Planning, Vol.65, pp: 5-18.
Van.Poll, Ric., (1997). The pevceived quality of urban environment a multi- attvibute evaluation. University of Groningen.