مطالعۀ تطبیقی مورفولوژی بافت های قدیم و جدید شهری بر اساس مدل فراکتالی (مطالعۀ موردی: محلّات منتخب از بافت قدیم و جدید شهر زنجان)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 گروه مهندسی شهرسازی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران

2 استادیار گروه طراحی شهری کارشناسی ارشد، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران

10.22103/juas.2016.1849

چکیده

شهرها پدیده­های پیچیده­ای هستند. یکی از روش­هایی که در طول دو دهۀ اخیر به­عنوان ابزاری کارآمد در شناخت پیچیدگی مورفولوژیکی شهرها در کتاب­ها و نشریات مختلف بدان اشاره و پرداخته شده­است، مدل فراکتالی می­باشد. این مدل که به­وسیلۀ بنوئیت مندلبروت ارائه گردید، ابزاری مؤثر در مطالعۀ مورفولوژی شهرها است. بنابراین در این مقاله به معرّفی این مدل و نقش آن در مطالعۀ تطبیقی بافت قدیم و جدید شهر زنجان پرداخته شده­است. برای این منظور، از دو برنامۀ نرم­افزاری استفاده گردید. از نرم­افزار Excel در انجام محاسبات ابعاد فراکتالی بهره گرفته شد و نرم­افزار ArcMAP نیز به­منظور تولید نقشه­های فراکتالی مورد استفاده قرار گرفت تا تصویری مجسّم از عرصۀ تحقیق و ویژگی­های آن ارائه گردد. روش تحقیق این مقاله، تحلیلی و مقایسه­ای بوده و اطّلاعات مورد نیاز، از روش­های اسنادی (کتابخانه­ای) و اطّلاعات نقشه­های طرح تفصیلی شهر زنجان به­دست آمده­است. یافته­های پژوهش مبیّن آن بود که مدل فراکتالی، ابزاری واقعی و دقیق در شناخت فرم شهرها است و همچنین نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که بافت قدیم شهر زنجان در قیاس با بافت جدید آن، فراکتال­تر می­باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


بحرینی، سیّدحسین. بلوکی، بهناز. تقابن، سوده. (1388). تحلیل مبانی نظری طراحی شهری معاصر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
بویل، کارل. (1386). هندسه فراکتال در معماری و طراحی. ترجمۀ محمّدعلی اشرف گنجویی و حسین فلاح. کرمان: انتشارات دانشگاه شهید باهنر کرمان.
جلالی، سیّدعبدالمجید. ابوالحسینی، علی. (1388). بررسی خواص فراکتالی در رفتار نرخ ارز ایران. نشریۀ مطالعات اقتصاد بین­الملل. سال 20، شمارۀ 35، صص 48-39.
حبیبی، کیومرث. پوراحمد، احمد. مشکینی، ابوالفضل. (1387). از زنگان تا زنجان (سیری بر تحولات کالبدی- فضایی بافت کهن­شهر). زنجان: انتشارات دانشگاه زنجان.
قرخلو، مهدی. زنگنه شهرکی، سعید. (1388). شناخت الگوی رشد کالبدی- فضای شهر با استفاده از مدل­های کمّی. مجلّۀ جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، سال 20، شمارۀ 2.
کی­نوش، علی. (1385). تحلیل روش شناسی قیاس در علوم پسامدرن و معماری ایران (رویکردی به تئوری آشوب و هندسه فراکتال). رسالۀ دکتری رشته معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران.
ملک­عبّاسی، منصور. (1381). هندسۀ فراکتال در جغرافیا. فصلنامۀ رشد آموزش جغرافیا، شمارۀ 62.
مهاجری، ناهید. (1387). پایداری کالبدی در شهرهای سنّتی ایرانی، اصل انسجام و پیچیدگی در طراحی شهری- ساختار فراکتالی. فصلنامۀ تکنولوژی محیط­زیست، دورۀ 10، شمارۀ 3، صص 129-121.
میرکتولی، جعفر. بارگاهی، رضا. عقیلی، سیده زهرا. (1393). تبیین ابعاد استفاده از هندسۀ فرکتال در تحلیل­های جغرافیا و برنامه­ریزی شهری. مجلّۀ آمایش جغرافیایی فضا، سال 4، شمارۀ 14، صص 81 – 55.
Batty, Michael., (2011). Cities; Building a science of cities. Elsevier Journal. Doi: 10.1016 (www.elsevier.com/locate/cities).
Batty, Michael., Longley, Peter., (1994). Fractal Cities: A geometry of form and function. Academic press, San Diego, CA and London.
Bettencourt.Luis, M.A., (2013). The origins of scaling in Ccities. Science Mages, Vol. 340.
Frankhauser, Pierre., (2004). Comparing the morphology of urban pattern in Europe – a fractal approach, insights on outskirts. Report Cost action 10 urban civil engineering, Vol.2, pp: 79-105.
Kholladi. Mohamed-Khireddine., (2004). Fractal structure of the urban objects. The International Arab Journal of Information Technology, Vol.1, No.2, pp: 164 – 170.
Mandelbrot, Benoit., (1967). How long is the cost of Britain? Statistical self – similarity and fractal dimension, Science 155.
Nikos.A. Salingaros., (2005). Connecting the fractal city. Barselona April.
Simko.Charles, A., (2006). Theoretical Architecture in Structure of Dense Urban Reform. Thesis submitted to the fractulty of Virginia Polytechnic Institute and State University in Partial fulfilment of the requirements for the degree of Master of Architecture.
Xiaoshu, Lu.Derek., Clements.Viljanen, Martti., (2012). Fractal Geometry and architecture design. Department of civil and structural engineering, school of engineering, Aalto University, Chaotic Modeling and simulation (CMSIM).