سنجش نابرابری فضایی شاخص های فرهنگی بین شهرستانی با استفاده از مدل ویکور (مطالعۀ موردی: شهرستان های کرمانشاه)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

2 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

3 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

4 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

10.22103/juas.2016.1844

چکیده

از مهم­ترین مسائل مؤثر بر رفتارها در جوامع انسانی مقولۀ فرهنگ است. در بیشتر کشورهای در حال توسعه، توسعۀ فرهنگی یکی از ابعاد اصلی فرایند توسعه محسوب می­شود. بنابراین برای برنامه­ریزی، تخصیص منابع و اعتبارات میان مناطق مختلف، شناسایی جایگاه منطقه در بخش مربوطه و سطح­بندی برخورداری از مواهب توسعه  ضروری است. هدف از این پژوهش، تعیین و تحلیل سطح توسعۀ فرهنگی و نابرابری ناحیه­ای شهرستان­های استان کرمانشاه با استفاده از مدل آنتروپی- ویکور است. جامعۀ آماری پژوهش، 14 شهرستان استان کرمانشاه است. رویکرد حاکم بر این پژوهش توصیفی- کمی و تحلیلی است. در این پژوهش از 20 شاخص فرهنگی برای سطح­بندی و جایگاه هر یک از شهرستان­های استان کرمانشاه در چهار سطح توسعه ­یافته (فرا برخوردار)، در­ حال توسعه (برخوردار)، توسعه نیافته (نیمه برخوردار) و محروم (نابرخوردار) بهره گرفته شده­است. یافته­های پژوهش مبین آن است تنها شهرستان کرمانشاه در سطح توسعه یافته و رتبۀ اول قرار دارد و شهرستان­های اسلام آباد غرب و صحنه در سطح در­حال توسعه (برخوردار) و رتبۀ دوم قرار دارند. شهرستان­های کنگاور، سنقر، هرسین، پاوه،  سرپل ذهاب، گیلانغرب، قصر شیرین در سطح توسعه نیافته (نیمه برخوردار) و در  رتبۀ سوم و شهرستان­های روانسر، دالاهو، ثلاث باباجانی و جوانرود در سطح محروم (فروبرخوردار) و رتبۀ چهارم قرار دارند. یافته­های  حاصل نشان می­دهد که نابرابری­های فضایی فرهنگی، در سطح استان بسیار بالا است و تناسب چندانی با عدالت اجتماعی نداشته و لازم است به توزیع عادلانۀ منابع وخدمات فرهنگی در سطح توسعۀ فرهنگی توجه جدّی شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ازکیا، مصطفی. غفّاری، غلامرضا. (1392). جامعه­شناسی توسعه. چاپ 10، تهران: نشر کیهان، ص 416.
افراسیابی، حسین. (1388). بررسی راهکارهای توسعۀ فرهنگی شهر شیراز از دیدگاه کارشناسان فرهنگی و جوانان. طرح پژوهشی گروه مطالعات و پژوهش معاونت برنامه­ ریزی شهرداری شیراز، صص190.
اکبری، محمدعلی. (1381). تجربیاتی از برنامه­ ریزی فرهنگی در ایران (1357-1320). ماهنامۀ فرهنگ عمومی، شمارۀ 33 ، صص 36-24.
اکبریان، رضا. (1386). بررسی نقش فرهنگ در اقتصاد. ماهنامۀ مهندسی فرهنگی، شمارۀ 12، صص32-24.
پاپلی یزدی، محمدحسین. رجبی سمجاردی، حسین. (1387). نظریه­های شهر و پیرامون. چاپ 3، تهران: انتشارات سمت.
پورطاهری، مهدی. (1392). کاربرد روش­های تصمیم­گیری چند شاخصه در جغرافیا. چاپ 3، تهران: انتشارات سمت.
تقوایی، مسعود. قائدرحمتی، صفر. (1385). تحلیل شاخص­های توسعۀ فرهنگی استان­های کشور. فصلنامۀ جغرافیا و توسعۀ ناحیه­ای، شمارۀ 7، صص 132-117.
تودارو، مایکل. (1378). توسعۀ اقتصادی در جهان سوم (ترجمۀ غلامعلی فرجادی). چاپ 8، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه.
توکلی، احمد. (1386). طراحی الگوی مناسب فرهنگ، تولید، توزیع، مصرف و تجارت. ماهنامۀ مهندسی فرهنگی، شمارۀ 12، صص 15-10.
زیاری، کرامت­الله. (1379). سنجش درجۀ توسعه­یافتگی فرهنگی استان­های ایران. نامۀ علوم اجتماعی، شمارۀ 8، پیاپی 16، صص 104-91.
سالنامۀ آماری استان کرمانشاه. (1390). نتایج سرشماری نفوس و مسکن سال 1390 استان کرمانشاه.
سرخ­ کمال، کبری. بیرانوندزاده، مریم. زنجیرچی، سیّدمحمود. (1390). سطح ­بندی شهرستان­های استان خراسان رضوی از لحاظ مؤلفه­های توسعه­یافتگی فرهنگی. مجلۀ برنامه­ ریزی فضایی، سال 1، شمارۀ 2، صص 108-95.
ضرابی، اصغر. ایزدی، ملیحه. ابوالحسنی، فرحناز. (1391). تعیین میزان برخورداری مناطق شهری اصفهان از شاخص­های فرهنگی. فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، سال 27، شمارۀ 3، صص 64-45.
عطافر، علی. آقاسی، سعید. (1391). طراحی و ارائه مدل سنجش توسعۀ فرهنگی شهری بر ­اساس رویکردهای تفکر هوشمند و ظرفیت­سازی فرهنگی (مطالعۀ موردی: شهر اصفهان). نشریۀ مطالعات شهری، سال 2، شمارۀ 4، صص 143-111.
فاضل ­نیا، غریب. توکلی، مرتضی. تاجبخش، کاظم. (1389). ارزیابی برنامه­های توسعۀ فرهنگی در مناطق روستایی بخش مرکزی شهرستان رستم. فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی، دورۀ 3، شمارۀ 3، صص 177-149.
فنّی، زهره. (1388). بررسی ابعادی از تحولات جغرافیای فرهنگی شهر (مطالعۀ موردی: مناطق 1 و 12 شهر تهران). مجلۀ پژوهش­های جغرافیای انسانی، دورۀ 42، شمارۀ 68، صص 54-37.
فنّی، زهره. (1388). شهرهای کوچک رویدادی دیگر در توسعة منطقه ­ای، چاپ 3، تهران: انتشارات آذرخش، صص 146.
لطیفی، غلامرضا. (1382). توسعۀ شهری پایدار و توسعۀ فرهنگی. فصلنامۀ علوم اجتماعی، شمارۀ 22، صص 153-131.
محمّدی، جمال. ایزدی، ملیحه. (1391). رتبه­بندی مناطق شهر اصفهان از لحاظ شاخص­های فرهنگی بر اساس تصمیم­گیری چندشاخصه. فصلنامة رفاه اجتماعی، سال 12، شمارۀ 44، صص 194-175.
محمّدی، جمال. ایزدی، ملیحه. (1392). تحلیلی بر سطح توسعۀ فرهنگی شهر اصفهان با استفاده از روش تحلیل عاملی. مجلۀ مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ ای، سال4، شمارۀ  16، صص 104-89.
محمّدی، جمال. شاهیوندی، احمد. سلطانی، مرضیه. (1390). تحلیلی بر توزیع فضایی خدمات فرهنگی و تعیین سطوح برخورداری استان­های ایران. فصلنامۀ جغرافیا، سال 9، شمارۀ 29، صص 163-149.
مشکینی، ابولفضل. قاسمی، اکرم. (1391). سطح­بندی شهرستان­های استان زنجان بر اساس شاخص ­های توسعۀ فرهنگی با استفاده از مدل Topsis. فصلنامۀ برنامه­ریزی  منطقه­ای، سال 2، شمارۀ 7، صص 11-1.
میرغفوری، سیّدحبیب­ الله. مهرجردی، محمّدحسین. بابایی، حمید. (1389). شناسایی وضعیت توسعه­یافتگی و رتبه­بندی استان­های کشور از لحاظ دسترسی به شاخص­های بخش کتابخانه­ای. فصلنامۀ کتابداری و اطلاع­رسانی، دورۀ 13، شمارۀ 3، صص270-243.
Atashin Panjeh. S., Sasani, A., (2013). Applying logarithmic fuzzy preference programming and vikor methods for supplier selection: a case study. journal of American science. Vol.l9, pp: 105-109.
Hung-Yi, W. Gwo-Hshiung, T. Yi-Hsuan, C. (2009). A fuzzy mcdm approach for evaluating banking performance based on balanced scorecard. expert systems with applications. Vol.36, pp: 10135–10147.
Jih-Jeng, H.,  Gwo-Hshiung, T., Hsiang-His, L., (2009). A revised vikor model for multiple criteria decision making-the perspective of regret theory. The smithsonian/nasa astrophysics data system, Vol.35, pp: 761-768.
Montgomery, John., (2003). Cultural Quarters as Mechanisms for Urban Regeneration Part 1Conceptualising Cultural Quarters. Journal  Planning, Practice & Research, Vol.18, No.4, pp: 293–306.
Unknown., (1982). Mexico City Declaration on Cultural Policies. World Conference on Cultural Policies. 26july-6 August, pp: 1-6.