بررسی و تحلیل مدنیّت های باستانی با استفاده از کاربرد GIS -RS (مطالعۀ موردی: محوّطه های هخامنشی مرودشت)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 کارشناس ارشد باستان شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کازرون، ایران

2 استادیار ژئومورفولوژی، دانشگاه هنر اصفهان، ایران

3 کارشناس ارشد سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران

10.22103/juas.2016.1841

چکیده

امروزه به کارگیری چارچوب­های معرفتی و نظری یک رشته در رشتۀ دیگر به معنای اختلاط میان رشته­ها تلقی نمی­شود؛ بلکه هرگاه نتوان پاره­ای از مسائل را در رشته­ای جویا شد، یاری گرفتن از رشته­های دیگر، به آشکارسازی موضوع کمک خواهد نمود. با چنین رویکردی در این پژوهش سعی برآن است با توجه به مبانی نظریه­هایی که تا کنون در علوم جغرافیایی (ژئومورفولوژی) نسبت به استقرار مراکز جمعیتی و مدنیت­های دیرینه در ایران شکل­ گرفته] چگونگی استقرار جمعیت­های انسانی گذشتۀ ایران در این مکان­ها بررسی شود. برای نیل به این مقصود، مطالعات اسنادی در حوزۀ دانش باستان­شناسی و نظریه­های جدید در حیطۀ دانش جغرافیا (معطوف به ریخت­شناسی زمین در استقرار مدنیّت­های گذشته) و برداشت­های میدانی همراه شده است. سپس با استفاده از GIS-RS، از طریق تلفیق باندهای طیفی، تفسیر چشمی، بارزسازی تصویر باندهای 5 ، 7 و 13 سنجندۀ لندست ETM+8 و همپوشانی لایه­های وکتوری و رستری اقدام به مدل­سازی سه بعدی در تحلیل­های مکانی این محوّطه­ها شده است. نتایج نشان می­دهد هرچند دیرینه­شناسان در سکونت­گزینی مراکز انسانی در گذشته به ابراز عقیده و نظرات مستقلی پرداخته­اند که در جای خود ارزشمند است؛ اما در واقع، پاره­ای از مسائل مانند شناخت فرم­های زمین و یا هویّت مکانی که مستعد چنین تمرکزی بوده به درستی روشن نشده است؛ به همین­ دلیل، آمایش این مراکز به عنوان هویّت­های مدنی و باستانی ایران و یا هرگونه مدیریتی در این محوّطه­ها دچار چالش­های عدیده­ای بوده است. بارزسازی گذشتۀ این محوّطه­ها که مطمح نظر این پژوهش است، می­تواند در مدیریت و برنامه­ریزی پایدار و حفظ میراث­های گذشته سودمند باشد.

کلیدواژه‌ها


احمدی، ﺣﺴﻦ. (1391). ژﺋﻮﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژی ﮐﺎرﺑﺮدی. جلد اوّل، تهران: اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان.
آرتور، پوپ. (1387). سیری در هنر ایران. ترجمۀ گروه مترجمان زیر نظر سیروس پرهام، جلد اوّل، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
باباجمالی، فرهاد. (1391). مؤلفه­های ژئومورفولوژی و تأثیرات آن بر هویّت            کانون­های مدنی ایران مرکزی. رسالۀ دکتری، دانشگاه اصفهان.
 جوانرویی، فرهاد. (1393). ارزیابی عملکرد روش­های تلفیق باند­های چند طیفی با باند پنکروماتیک ماهوارۀ لندست 8 به منظور تشخیص اراضی برنج. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.
رامشت، محمد حسین. (1380). دریاچه‌های دوران چهارم بستر تبلور مدنیت در ایران. فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، شمارۀ 6.
سیّدسجادی، سیّدمنصور. (1384). نخستین شهرهای فلات ایران. جلد 1 و 2، تهران: انتشارات سمت.
صادقی، عباسقلی. (1383). جفرافیای کواترنر. تهران: دانشگاه پیام نور.
علوی­پناه، سیّدکاظم. احمدی، حسن. کمکی­چوقی، بایرام. (1383). مطالعۀ رخساره­های ژئومورفولوژی منطقۀ یاردانگ بیابان لوت براساس تفسیر واحدهای فتومورفیک تصاویر ماهواره­ای (TM). مجلۀ منابع طبیعی ایران، جلد ٥٧ ، شمارۀ ١.
محمودی، فرج­الله. (1367). تحول ناهمواری­های ایران در کواترنر. ﻣﺠﻠﺔ پژوهش­های ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎﻳﻲ، ﺷﻤﺎﺭۀ ٤٣.
معتمد، احمد. (1380). نقش تغییرات اقلیمی در جهان با نگرش ویژه به ایران. سمپوزیوم کواترنر، تهران.
معتمد، احمد. (1382). جغرافیای کواترنر. تهران، انتشارات سمت.
ویل دورانت. ( 1975 - 1982). تاریخ تمدن. جلد 1، چاپ 12، تهران: انتشارات آموزش انقلاب اسلامی.
Ariai, A., thibault, C., (1977). Nouvelles Proeoisions  spropos de loutillage paleolithique anacien sur galets de khorasan (Iran) paleorient. Vol.3, pp:101-8.
https://fa.wikipedia.org/wiki
Huisman, O., Rolf A., de by., (2009). Principles of Geographic Information Systems: an introductory textbook. Fourth edition., Enschede, The Netherlands. Section 6.4.
VanZiest, W., Bottema, (1977). Palynological Investigations in Western Iran Palaeochistoria. Vol.19, pp: 18-85.
Vita– Finzi, C. (1980). Surface finds from Iranian Makran. Iran18, pp: 149-155.
Walker, J.P., Willgoose, G.R., (1999). On the effect of digital elevation model accuracy on hydrology and geomorphology. Water Resources Research, Vol.35, No.7, pp: 2259–2268.
Wright, H.E., (1963). Climatic Chanche and Plant Domesticationin The Zagros Mountains. Journal of  Persian studies, pp:145-148.