پهنه بندی و تعیین تناسب اراضی جهت دفن پسماندهای شهری (مطالعۀ موردی: شهر کهنوج)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 استاد جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 دانش آموختة کارشناس ارشد جغرافیا و مخاطرات محیطی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

10.22103/juas.2016.1837

چکیده

امروزه توسعۀ روز افزون مناطق شهری، افزایش جمعیت و افزایش مصرف مواد تجزیه­ناپذیر سبب شده­است که یکی از دغدغه­های اصلی مدیریت شهری، چگونگی دفع پسماندها باشد. با توجه به پیچیدگی مسائل شهری استفاده از مدل­ها و تکنیک­های جدید به خصوص مدل­های تصمیم­گیری چندمعیاره و نیز تلفیق آن­ها با سیستم اطلاعات جغرافیایی از  ابزارهای کارآمد در جهت شناسایی پهنه­های مناسب جهت دفن پسماند به شمار می­آیند؛ لذا در این پژوهش از تکنیک تصمیم­گیری چندمعیاره AHP به منظور وزن­دهی و از مدل SAW جهت تلفیق لایه­های مؤثر در مکان­یابی محل دفن زباله در شهر کهنوج استفاده شده­است. در این باره از 16­ معیار استفاده شد که عبارتند از: فاصله از اراضی کشاورزی و باغ­ها، کاربری اراضی، فاصله از پهنه­های سیل­گیر، فاصله از مسیل، فاصله از قنات، فاصله از چاه­های آب شرب، جهت باد، فاصله از شهر کهنوج، فاصله از مراکز روستایی و نقاط سکونتگاهی، فاصله از خطوط ارتباطی، فاصله از شهرک صنعتی، فاصله از خطوط انتقال نیرو، فاصله از گسل، نوع خاک، شیب و در نهایت جنس سنگ بستر استفاده شد. بر اساس نتایج تحقیق، اراضی شهرستان از نظر قابلیت دفن پسماند در 4­ طیف خیلی مناسب، نسبتاً مناسب، نسبتاً نامناسب و خیلی نامناسب طبقه­بندی شد. اراضی با قابلیت خیلی مناسب 2/5201 هکتار و اراضی با قابلیت نسبتاً مناسب 4/5137 هکتار می­باشد. در نهایت از بین پهنه­های با قابلیت خیلی مناسب، دو مکان برای دفن پسماندهای شهر کهنوج پیشنهاد شد؛همچنین، نتایج نشان داد که از بین مکان­های دفن فعلی شهر کهنوج، سایت شمارۀ 1 در طبقۀ خیلی نامناسب قرار دارد و اصلاً عاقلانه نیست که استفاده از آن برای دفن پسماند ادامه یابد و سایت شمارۀ 2 در طبقۀ خیلی مناسب قرار دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


پوراحمد، احمد. حبیبی، کیومرث. محمّدزهراییف، سجاد. نظری­عدلی، سعید. (1386). استفاده از الگوریتم­های فازی و GIS برای مکان­یابی تجهیزات شهری (مطالعۀ موردی: محل دفن زبالۀ شهر بابلسر). محیط شناسی، سال 33، شمارۀ 42، صص 42-31.
 پورطاهری، مهدی. (1389). کاربرد روش­های تصمیم­گیری چندشاخصه در جغرافیا. تهران: انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت).
ثمری­جهرمی، حمیده. حسین­زاده­اصل، حسن. (1391). مکانیابی جایگاه دفن پسماند در شهر بندرعباس با استفاده از مدل تحلیل سلسله­مراتبی AHP. فصلنامۀ انسان و محیط زیست، شمارۀ­21، صص­76-65.
جعفری، حمیدرضا. رفیعی، یوسف. رمضانی­مهریان، مجید. نصیری، حسین. (1391). مکانیابی دفن پسماندهای شهری با استفاده از AHP و SAW در محیط GIS (مطالعۀ موردی: استان کهکیلویه و بویراحمد). محیط­شناسی، سال ­38، صص­140-131.
چوبانوگلوس، جرج. تیسن، هیلاری. الیاسن، رولف. (1370). مدیریت مواد زائد جامد « اصول مهندسی و مباحث مدیریتی». مترجم: محمّدعلی عبدلی، جلد اول، چاپ اول، تهران: سازمان بازیافت و تبدیل مواد شهرداری تهران.
حیدرزاده، نیما. (1382). معیارهای مکان­یابی محل دفن مواد زاید جامد شهری. چاپ دوم، تهران: انتشارت سازمان شهرداری­های کشور، صص 40.
حیدریان، پیمان. رنگزن، کاظم. ملکی، سعید. تقی­زاده، ایوب. عزیزی­قلاتی، سارا. (1393). مکان­یابی محل دفن پسماند شهری با استفاده از مدل­های Fuzzy-AHP و Fuzzy-TOPSIS در محیط GIS: مطالعۀ موردی: شهر پاکدشت استان تهران. مجلۀ بهداشت و توسعه، سال سوم، شمارۀ1، صص13-1.
سازمان حفاظت محیط زیست. (1383). قانون مدیریت پسماندها. انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست.
سازمان حفاظت محیط زیست. (1389). ضوابط زیست محیطی محل­های دفع پسماندهای عادی. بخشنامۀ شمارۀ 46170/89 مورخ 30/11/89.
سعیدنیا، احمد. (1378). کتاب سبز شهرداری: مواد زائد جامد شهری. جلد هفتم، چاپ اول، تهران: انتشارات سازمان شهرداری­های کشور.
عبدلی، محمّدعلی. (1379). مدیریت دفع و بازیافت مواد زائد جامد شهری در ایران. تهران: سازمان شهرداری­های کشور.
غفاری­گیلانده، عطا. غلامی، عبدالوهاب. (1393). مقایسۀ کارایی فنون تحلیل چندمعیاری در بررسی تناسب اراضی (مطالعۀ موردی: مکان­یابی محل دفن پسماندهای شهری شیراز). پژوهش­های جغرافیای انسانی، دورة 46 ، شمارۀ 2، صص 448-427.
غلامعلی­فرد، مهدی. امیدی­پور، رضا. (1393). مکان­یابی محل دفن پسماند جامد شهر ایلام با استفاده از رویه­های بولین و ترکیب خطی وزنی در محیط GIS. مجلۀ دانشگاه علوم پزشکی مازندران، دورۀ 24، شمارۀ­ 117، صص­ 156-143.
مخدوم، مجید. (1380). شالودۀ آمایش سرزمین. چاپ نهم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، صص 289.
مرکز آمار ایران. (1390).
مشکینی، ابوالفضل. شهابی، هیمن. ذوقی، ایوب. (1387). شهر و هویت شهری. دومین کنفرانس بین­المللی شهر برتر طرح برتر، همدان.
مهتابی­اوغانی، مرضیه. نجفی، اکبر. یونسی، حبیب­الله. (1392). مقایسۀ دو روش فرآیند تحلیل سلسله­مراتبی و تاپسیس در مکان­یابی محل دفن پسماندهای شهری (مطالعۀ موردی: انتخاب محل دفن پسماند شهری کرج). مجلۀ سلامت و محیط، انجمن علمی بهداشت محیط ایران، شمارۀ3، صص­ 352-341.
مهندسین مشاور پویا نقش شهر و بنا. (1385). طرح جامع شهر کهنوج. جلد اوّل و دوم، کرمان: سازمان مسکن و شهرسازی استان کرمان.
نوجوان، مهدی و همکاران. (1390). کاربرد روش­های تصمیم­گیری چندمعیاره در برنامه­ریزی شهری و منطقه­ای با تأکید بر روش­های TOPSIS و SAW. فصلنامۀ مدیریت شهری، شمارۀ 28. صص 296-285.
یوسفی، ذبیح­الله. قرنجیک، امان­محمّد. امان­پور، بهناز. عادلی، محسن. (1391). مکان­یابی مناسب جهت دفن بهداشتی زباله­های شهری با استفاده از سنجش از دور و GIS (مطالعۀ موردی: شهر گنبدکاووس). مجلۀ دانشگاه علوم پزشکی مازندران، دورۀ­ 21، ویژه­نامۀ­ 1، صص 114-105.
Gbanie, P.S., Tengbe, B.P., Momoh, S.J., Medo, J., Kabba, T., S, Victor., (2013). Modelling land fi ll location using Geographic Information Systems (GIS) and Multi-Criteria Decision Analysis (MCDA): Case study Bo, Southern Sierra Leone. Applied Geography, No.36, pp: 3-12.
Gorsevski, P.V., Donevska, K.R., Mitrovski, C.D., Frizado, J.P., (2012). Integrating multi-criteria evaluation techniques with geographic information systems for landfill site selection: A case study using ordered weighted average. Waste Management, No.32, pp: 287–296.
Li- wen, C., Yun-Huan, C., Jing, Z., Xiao-zhi, Z., Cui-xia, L., (2006). Application of Grey Situation Decision- Making Theory in Site Selection of a Waste Sanitary Landfill. China univ.of Mining & Tech. (English Edition). Vol.16, No.4, pp: 393-398.
Malczewski, J., (1997). Propagation of errors in multicriteria location analysis: a case study. In: Fandel G, Gal T (eds) Multiple criteria decision making. Springer, Berlin Heidelberg New York, pp: 154–155.
Onut, S., & Soner, S., (2008). Transshipment site selection using the AHP and TOPSIS approaches under fuzzy environment. Waste Management, No.28, pp: 1552–1559.
Sener, Sehnaz., Sener, Erhan., Nas, Bilgehan., Remzi, Karagüzel., (2010). Combining AHP with GIS for landfill site selection: Acase study in the Lake Beysehir catchment area (Konya, Turkey). Waste Management, No. 30, pp: ­2037–2046.