واکاوی تأثیرات شهرسازی مدرن در ساخت اقتصادی و تجاری بافت های کهن شهری (مطالعۀ موردی: بافت کهنِ شهر زنجان)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناس ارشد مهندسی شهرسازی (گرایش برنامه ریزی شهری)، گروه مهندسی شهرسازی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران

10.22103/juas.2016.1834

چکیده

شهرسازی مدرن، محصول انقلاب صنعتی در مغرب زمین است. موفقیت­های اوّلیۀ این الگو در پاسخ­گویی به نیازهای عصر صنعت، آن را به پارادایمی مسلّط در عرصۀ شهرسازی تبدیل کرد؛ در نتیجه، خیلی زود مورد توجّه و تقلید دیگر کشورهای جهان قرار گرفت. در کشور ما نیز گرته­برداری و اقتباس عاری از زمینه­سازی به مشکلات عدیده­ای در شهرهای کشور دامن زد. بافت­های کهن به عنوان فضاهای سکونتگاهی که بر اساس الگوی  سنّتی ساخت و ساز شکل گرفته­اند، پهنه­هایی در شهرها بودند که در تقابل با الگوی مدرنیست­ها در شهرسازی قرار گرفتند. یکی از این تأثیرات، تأثیر شهرسازی مدرن در ساخت اقتصادی و تجاری بافت کهن بود. در این مطالعه به تحلیل تأثیرات شهرسازی مدرن در ساخت اقتصادی و تجاری بافت کهن شهر زنجان پرداخته شده است. مطالعۀ حاضر از نوع توصیفی و علی (پس رویدادی) بوده و از روش­های کتابخانه­ای (اسنادی) و پیمایشی (میدانی) به گردآوری اطلاعات اقدام شده­است. نتایج این تحقیق در دو بخش پیامدهای مثبت و منفی مورد توجّه قرار گرفته و تبیین شده­است. از پیامدهای مثبت تأثیرات شهرسازی مدرن در بافت کهن شهر زنجان، تسهیل نقل و انتقال کالا و خدمات و فراهم ساختن علل تغییرات کارکردی بازار سنّتی شهر است که به تفصیل در این­باره توضیح داده شده­است. از نتایج منفی آن نیز بر هم زدن تعادل اقتصادی و تجاری و افت کیفیت فضاهای اقتصادی و تجاری بافت کهن است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


بحرینی، سیّدحسین. (1385). تجدّد، فراتجدّد و پس از آن در شهرسازی. چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
پارسی­پور، حسن. ضیاء­توانا، محمّدحسن. (1392). پست مدرنیسم و شهر با تأکید بر الگوها و طرح­های برنامه­ریزی شهری. مجلۀ پژوهش و برنامه­ریزی شهری، شمارۀ 13، صص 76–57.
پورمحمدی، محمّدرضا. حیدری، محمّدجواد. لطفی، فاطمه. (1390). زنجان از دیروز تا امروز. فصلنامۀ چشم­انداز زاگرس، شمارۀ 7، صص 157–135.
حبیبی، سیّد محسن. (1380). از شار تا شهر (تحلیلی تاریخی از مفهوم شهر و سیمای کالبدی آن، تفکّر و تأثر). چاپ سوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
حبیبی، سیّد محسن. مقصودی، ملیحه. (1386). مرمت شهری. چاپ سوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
حبیبی، کیومرث. پوراحمد، احمد. مشکینی، ابوالفضل. (1387). از زنگان تا زنجان؛ سیری بر تحوّلات کالبدی فضایی بافت کهن­شهر. چاپ اوّل، زنجان: انتشارات دانشگاه زنجان.
حیدری، محمدجواد. (1388). ارزیابی راهبردهای نوسازی و بهسازی بافت­های               کهن­شهری در ایران؛ نمونۀ موردی: بخش مرکزی شهر زنجان. پایان­نامۀ برای دریافت درجۀ کارشناسی ارشد در رشتۀ جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشگاه تبریز، دانشکدۀ علوم انسانی و اجتماعی.
حیدری، محمّدجواد. شکوهی، علی. (1395)، مطالعۀ تطبیقی مورفولوژی بافت­های قدیم و جدید شهری بر اساس مدل فراکتالی (مطالعۀ موردی: محلّات منتخب از بافت قدیم و جدید شهر زنجان). نشریۀ مطالعات نواحی شهری، شمارۀ 6، صص 61–39.
حیدری، محمدجواد. لطفی، فاطمه. (1394). واکاوی ویژگی­های کالبدی بافت­های کهن­شهری در ایران و راهکارهای مطلوب مداخله در آن (مطالعۀ موردی: بافت     کهن­شهر زنجان). فصلنامۀ علمی– پژوهشی جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، شمارۀ 24، صص 68–39.
سودخواه، اسماعیل. بلبلیان اصل، لیدا. ستارزاده، داریوش. (1392). تأثیر ورود مدرنیسم به معماری تبریز در دورۀ قاجار. تهران: اوّلین کنفرانس معماری و فضاهای شهری پایدار.
شمس‌الدینی، علی. رستمی، منا. رستمی، مارال. (1394). تحلیل استراتژی­های مؤثر بر نوسازی و بهسازی بافت تاریخی شهر یزد با استفاده از تکنیک SWOT. نشریۀ مطالعات نواحی شهری، شمارۀ 5، صص 77–61.
محمّدزاده، رحمت. (1384). مدرنیته و شهرسازی. رسالۀ دکتری جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشکدۀ علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه تبریز.
مکملی، محمّدکاظم. (1384). در جستجوی هویت شهری زنگان. زنجان: نشر زنگان.
نظریان، اصغر. (1381). جغرافیای شهری ایران. چاپ پنجم، قم: موسسۀ چاپ الهادی.
Ai, Ning., (2011). Challenges of sustainable urban planning: the case of Municipal Solid Waste Management. in partial fulfillment of the requirements for the degree doctor of Philosophy in the School of city and regional planning, Georgia Institute of technology.
CoperJoseph, Molefe., (2011).Beyond modernist planning: Understanding urban street vending in Botswana. Paper presented at the international RC21 conference 2011, Amesterdam, 7-9 july.
Kanishka., Goonewardana., Kipfer, Stephan., Milgrom, Richard., Schmid, Christian., (2008). Space, difference, everday life. published by Routledge.
Permanandeli, Risa., (2014). Understanding the Imaginaries of Modernity in Jakarta: A social Representation of Urban Development in private housing projects. Paper on Social Representations, Vol. 23, pp.1- 33.
Vetter, Mark.L., (2014). A strategic vision as a spatial planning instrument? Geographic unit, Geoscience department, university of Fribourge.
Viqar, Sarwat., (2010). Modernity and discontents: colonial spatial order in Karachi. Journal of the international association for the study of traditional environments, Vol. XXII, No.1.