مطالعۀ تطبیقی کلانشهرهای ایران از لحاظ شاخص های توسعۀ پایدار

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی، گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

4 دانشجوی دکتری، دانشکدۀ علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

10.22103/juas.2016.1833

چکیده

امروزه شهرها به ‌عنوان مصرف‌کننده و توزیع‌کنندۀ اصلی کالاها و خدمات تبدیل به نقاط کانونی پایداری شده‌اند. هدف این پژوهش، مطالعۀ کلان‌شهرهای ایران از لحاظ انطباق آنها با شاخص‌های توسعۀ پایدار و بررسی تطبیقی بین آنها است. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی است. برای جمع‌آوری داده‌ها از روش‌های کتابخانه‌ای و اسنادی مانند سالنامۀ آماری مرکز آمار و سالنامۀ آماری شهرداری‌های کلانشهرهای ایران و نیز ۴۳ شاخص در سه بخش زیست‌محیطی، اقتصادی و کالبدی استفاده شده­است. جهت رتبه‌بندی شهرها، از مدل‌های ویکور، الکترا و تاپسیس و همچنین از مدل آنتروپی شانون جهت وزن­دهی به شاخص‌ها استفاده ‌شده­است. نتایج به دست آمده از ترکیب روش‌های سه‌گانه به ‌وسیلۀ تکنیک کپلند نشان داد که تهران با امتیاز ۴ در رتبۀ اول قرار گرفت و پس ‌از آن به ترتیب شهرهای اهواز با امتیاز 2، اصفهان با امتیاز ۰، تبریز با امتیاز ۱- و مشهد با امتیاز ۴- در رتبه‌های بعد قرار گرفتند. بررسی مجموعه معیارهای پژوهش نشان داد که مقدار معیارهای توسعۀ پایدار در هر یک از شهرها به شکل یکنواخت و همگن نبوده و هر شهر از نظر برخی از معیارها در وضعیت بهتری نسبت به دیگر شهرها قرار دارد.

کلیدواژه‌ها


ابراهیم‌زاده، عیسی. سرایی، محمدحسین. اسکندری­ثانی، محمد. (1387). تحلیل و سنجش سطوح توسعه برخورداری شهری (موردشناسی: شهر مشهد). فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، شمارۀ 95، صص 54-29.
اصلانی، رضا. (1380). توسعۀ پایدار، تاریخچه، تعاریف. مجلۀ مسکن و انقلاب، شمارۀ 93، صص 49-43.
بحرینی، حسین. (1376). شهرسازی و توسعۀ پایدار. مجلۀ رهیافت، شمارۀ 117، صص 38-29.
ﭘراﻧﻚ، ژان. الحق، ﻣﺤﺒﻮب. (1380). ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻻﻫﻪ و توسعۀ پیش‌زمینۀ توسعۀ پایدار از فکر تا عمل. ترجمۀ ﻣﺼﻄﻔﻲ ﻣﻬﺎﺟﺮاﻧﻲ، مجلۀ محیط‌شناسی،. شمارۀ 28، صص 99-85.
تقی زاده، فاطمه. (1387). دانشنامۀ مدیریت شهری و روستایی. تهران: انتشارات سازمان شهرداری‌ها.
حسین­زادۀ دلیر، کریم. قربانی، رسول. شکری فیروز­جاه، پری. (1388). تحلیل و ارزیابی کیفی سنجه‌های پایداری شهری در شهر تبریز. مطالعات پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، شمارۀ 20، صص 18-1.
رحیمی، حسین. (1383). مقدمه‌ای بر جغرافیا و توسعۀ پایدار. مشهد: نشر اقلیدس.
سالاری سردری، قرض‌علی. علیزاده، سید دانا. بیرانوند­زاده، مریم. (1392). ارزیابی توسعۀ شهری در شهر زابل با تأکید بر رویکرد CDS. کاوش جغرافیایی مناطق بیابانی، شمارۀ 1، صص 183-159.
سعیدی مفرد، ساناز. گرد فرامرزی، مرجان. (1392). بررسی شاخص‌های شهر سالم با رویکرد توسعۀ پایدار شهری. همایش ملی معماری، شهرسازی و توسعۀ پایدار با محوریت از معماری بومی تا شهر پایدار، مشهد، مؤسسه آموزش عالی خاوران.
شهرداری اصفهان. (1390). آمارنامۀ شهر اصفهان.
شهرداری اهواز. (1390). آمارنامۀ شهر اهواز.
شهرداری تبریز. (1390). آمارنامۀ شهر تبریز.
شهرداری تهران. (1390). آمارنامۀ شهر تهران.
شهرداری مشهد. (1390). آمارنامۀ شهر مشهد.
قدمی، مصطفی. (1386). مدل‌سازی توسعۀ شهری گردشگری (نمونه: شهر کلاردشت). رساله دکتری در رشتۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران.
کاظمی­محمدی، سیدمهدی­موسی. (1378). ارزیابی توسعۀ پایدار در توسعۀ شهری شهر قم. رسالۀ دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
ملکی، سعید. (1390). در آمدی بر توسعۀ پایدار شهری. اهواز: انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز.
مهدی­زاده سراج، فاطمه. نسبی، فاطمه. حسینی، سیدباقر. (1386). اصول دست‌یابی به پایداری در شهرها در مطابقت با فرهنگ شهرسازی بومی ایران. نشریۀ هفت شهر، شمارۀ 22-21، صص 59-51.
نسترن، مهین. ابوالحسنی، فرحناز. ایزدی، ملیحه. (1389). کاربرد تکنیک تاپسیس در تحلیل و اولویت‌بندی توسعۀ پایدار مناطق شهری (مطالعۀ موردی: مناطق شهری اصفهان). مجلۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، شمارۀ 2، صفحات 100-83.
Diaz, R.A., (2011). Planning for sustainable development: Strategic alignment in Peruvian regions and cities. Futures, No.43(8). pp.908-918.
Fang, C.L., Xie, Y., (2010). Sustainable urban development in water-constrained Northwest China: A case study along the mid-section of Silk-Road–He-Xi Corridor. Journal of arid environments, No.74(1), pp.140-148.
Nader, M.R., Salloum, B.A., Karam, N., (2008). Environment and sustainable development indicators in Lebanon: a practical municipal level approach. Ecological indicators, No.8 (5), pp.771-777.
Ogbazi, J.U. (2013). Alternative planning approaches and the sustainable cities programme in Nigeria. Habitat Interna-tional, 40, 109-118.
Simpson, F., Chapman, M., (1999). Comparison of urban governance and planning policy: East looking West. Cities, No.16(5), pp.353-364.