ظرفیّت سنجی کالبدی بافت مرکزی شهرها به منظور توسعۀ میان‌افزا (مطالعۀ موردی: شهر میناب)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران، ایران

2 دانش آموختۀ کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

4 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

10.22103/juas.2016.1830

چکیده

زمانی که در یک محدودۀ زیستی، پدیدۀ پراکنده­رویی کالبدی اتفـاق بیفتد، یعنـی مـازاد بـر نیـاز کالبـدی جمعیت ساکن، فضا اشغال و یا بـه حومه‌ها دست‌­درازی گردد، می‌توان به ایـن نتیجـه رسـید کـه درون شهر، فضاهای بلااستفاده، رها شده، ناکارآمـد و فرسوده شکل می‌گیرد که توجّه و برنامه‌ریزی جهت استفاده از این فضاها اهمیّت پیدا می‌کند. هدف این پژوهش، شناسایی ظرفیّت‌های کالبدی محدودۀ مرکزی شهر میناب با بهره‌گیری از الگوی توسعۀ میان‌افزا می‌باشد. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی- تحلیلی است. از تکنیک فرایند سلسله­مراتبی فازی با تکمیل پرسشنامۀ آن به وسیلۀ 10 نفر از نخبگان حوزۀ برنامه‌ریزی شهری و روش مجموع سادۀ وزنی جهت تلفیق لایه‌ها در محیط نرم‌افزار ArcGIS بهره گرفته شده­است. طی این فرایند 12 معیار تأثیرگذار تعداد طبقات، کیفیّت ابنیه، تراکم جمعیّت، کاربری اراضی، قدمت بنا، جنس مصالح، دانه‌بندی قطعات، دسترسی به کاربری­های فضای سبز، فرهنگی- مذهبی، مراکز  آموزشی، شیب و فاصله از مسیل هم­پوشانی شده‌اند و نقشۀ نهایی ظرفیّت‌های مناسب به­دست آمد. نتایج نشان می‌دهد که در کل بافت مرکزی شهر میناب درصد ظرفیّت‌ها به ترتیب حداقل ظرفیّت 19/18، شامل ظرفیّت متوسّط رو به پایین 94/18، ظرفیّت متوسّط رو به بالا 64/32 و حداکثر ظرفیّت 23/30 می‌باشد که بالاترین درصد مربوط به ظرفیّت متوسّط رو بالا با درصد 64/32 و مساحت 2/201152 مترمربع است.

کلیدواژه‌ها


ارجمندعباسی، پریسا. (1387). امکان‌سنجی توسعۀ درون فضایی در ایران به کمک ابزار GIS (نمونۀ موردی: ده ونک). طرح نهایی کارشناسی رشتۀ شهرسازی، دانشکدۀ هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
 برک­پور، ناصر. بهرامی، صدیقه. (1390). قابلیت سنجی توسعۀ مجدد در بافت‌های ناکارآمد شهری (مطالعۀ موردی: محلۀ انبار نفت منطقۀ 11 تهران). فصلنامۀ مطالعات شهر ایرانی-اسلامی، شمارۀ 4، صص14-1.
پورطاهری، مهدی. (1389). کاربرد روش­های تصمیم­گیری چند شاخصه در جغرافیا. انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت).
پیربابایی، محمدتقی. رضایی لیپایی، سیندخت. (1387). الگوی میان‌افزا با رویکرد ایمن‌سازی محیط در نوسازی بافت فرسودۀ شهری (نمونۀ موردی: محلۀ ساقریسازان رشت). اولین همایش بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسودۀ شهری، مشهد مقدس.
تقوایی، مسعود. قیّومی محمدی، حمید. نصیری، یوسف. (1392). تحلیل فضایی توسعۀ فیزیکی شهر اقلید با استفاده از روش AHP. فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، سال 28، شمارۀ 3، صص 52-31.
داداش­پور، هاشم. تقوایی، علی‌اکبر. قانع، عسگر. (1393). بررسی ظرفیّت توسعۀ میان‌افزا در فضاهای موقوفۀ شهری (مطالعۀ موردی: ناحیۀ 3 منطقۀ 2 شهر یزد). فصلنامۀ مطالعات شهر ایرانی- اسلامی، شمارۀ 15، صص 77-63.
رفیعیان، مجتبی. براتی، ناصر. آرام، مرضیه. (1389). سنجش ظرفیّت توسعۀ فضاهای بدون استفاده در مرکز شهر قزوین با تأکید بر رویکرد توسعۀ میان‌افزا. دو فصلنامۀ دانشگاه هنر، شمارۀ 5، 61-45.
فرشچین، امیرضا. (1389). باز توسعۀ مراکز شهری در چارچوب رویکرد توسعۀ میان‌افزای مسکونی (نمونۀ موردی: محلّه بازار تجریش). پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکدۀ هنر و معماری.
فیروزی، محمدعلی. سجادیان، ناهید. صحرایی، نسا. (1391). ساماندهی بافت‌های فرسوده در راستای توسعۀ درونزا و پایدار شهری (مطالعۀ موردی: کوی یوسفی اهواز). فصلنامۀ چشم‌انداز زاگرس، شمارۀ 13، صص 130-115.
قرخلو، مهدی. داودی، محمود. زندوی، مجدالدین. جرجانی، حسن علی. (1390). مکان‌یابی بهینۀ توسعۀ فیزیکی شهر بابلسر بر مبنای شاخص‌های طبیعی، جغرافیا و توسعه. شمارۀ 33، صص 122-99.
مرکز آمار ایران. (1390). سالنامۀ آماری استان هرمزگان: سرزمین، آب ‌و هوا.
مهندسین مشاور طراحان بافت و معماری (1388). طرح بهسازی بافت مسئله‌دار شهر میناب. گزارش سطح 2، وزارت مسکن و شهرسازی.
نوجوان، مهدی و همکاران. (1390). کاربرد روش­های تصمیم­گیری چندمعیاره در برنامه­ریزی شهری و منطقه­ای با تأکید بر روش­های TOPSIS و SAW. فصلنامۀ مدیریت شهری، شمارۀ 28. صص 296-285.
Elrahman, A.S.A., (2016). Redevelopment Aspects for Brownfields Sites in Egypt. Procedia Environmental Sciences, No.34, pp.25-35.
Hudnut, William., (2001). Comment on J. TERENCE Farris’s Barriers to using urban infill development to achieve smart growt. Housing Policy Debate, volume12, Fannie Mae Foundation.
Kienitz, R., (2001). Managing Maryland’s Growth: MODELS and Guidelines for Infill Development, Maryland. Maryland Department of Planning.
Liu, Y., Van.Oort, F., Geertman, S., Lin, Y., (2014). Institutional determinants of brownfield formation in Chinese cities and urban villages. Habitat International, No.44, pp.72-78.
T.L. Ooi,. Joseph., T.T., Le, Thao., (2013). The spillover effects of infill developments on local housing prices. Regional Science and Urban Economics, No.43, pp.850-861.
Wiley, John.Sons., (2006). planning and Urban Design Standards, American Planning Association (APA).
Zhang.Chun, Lu.Bin., (2015). Residential satisfaction in traditional and redeveloped inner city neighborhood: A tale of two neighborhoods in Beijing. Travel Behaviour and Society, pp.1-13.