سنجش وضعیّت پایداری شاخص های کالبدی مسکن در راستای ارتقای توسعۀ سکونتگاه های شهری (مطالعۀ موردی: شهر گرگان)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 دانشیار دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه گلستان، گلستان، ایران

2 محقّق و کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری، دانشگاه گلستان، گلستان، ایران

چکیده

کاربری مسکن به عنوان مهم­ترین و اصلی­ترین کاربری شهری، نقش تعیین­کننده­ای در شکل­گیری شهرها داشته و دارد. توجّه به پایداری بخش مسکن به عنوان مهم‌ترین عنصر شهری در توسعۀ پایدار شهری، از اساسی‌ترین وجه آن شناخته می­شود؛ از این رو، ﺷﻨﺎﺧﺖ شاخص‌های ﻣﺴﻜﻦ ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺗﻼش در ﺟﻬﺖ ﺗﺤﻘّﻖ ﺳﻜﻮﻧﺘﮕﺎه ﻣﻄﻠﻮب، اﻣﺮ ﻣﻬمّی در ﺑﺤﺚ توسعۀ ﭘﺎﻳﺪار ﺷـﻬﺮی می‌باشد. پژوهش حاضر با هدف سنجش پایداری توسعۀ سکونتگاه­ های شهری به تحلیل و ارزیابی وضعیّت شاخص­ های کالبدی مسکن شهر گرگان می ­پردازد. روش بررسی پژوهش، مبتنی بر توصیفی- تحلیلی و رویکرد حاکم بر آن، کاربردی است. جهت جمع­آوری اطلاعات مورد نیاز از روش کتابخانه­ای و با بهره ­گیری از آخرین آمار انتشار یافته از مرکز آمار و سالنامۀ آماری شهر گرگان استفاده شده­است؛ به این منظور، جهت تحلیل وضعیّت مسکن شهر گرگان از 31 شاخص و جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از تکنیک­های TOPSIS، SAW و مدل وزن­دهی آنتروپی شانون استفاده شده­است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می­دهد که شهر گرگان به لحاظ توسعۀ بخش مسکن فراز و نشیب ­هایی را در سال­ های اخیر پشت سر گذاشته است. به لحاظ پایداری وضعیّت شاخص­ها و عمران در بخش مسکن، شهر گرگان از سال 1389 تا سال 1393 از روند رو به رشد و وضعیّت مطلوبی برخوردار بوده است که سال 1389 اوج مطلوبیّت این روند بوده و از نظر توسعۀ شاخص­های مسکن شهری رتبۀ نخست را دارا بوده است. اما در سال 1388 به لحاظ وضعیّت پایداری شاخص­های مسکن در رتبۀ آخر قرار گرفته‌است که نشان از روند رو به کاهش در این سال نسبت به سایر سال­ های مورد مطالعه است.

کلیدواژه‌ها


ابراهیم­ زاده، عیسی و قاسمی، عزت ­الله. (1394). ارزیابی شاخص­های کالبدی مسکن شهری با رویکرد توسعۀ پایدار (مطالعۀ موردی: شهر سامان). مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه ­ای، سال 7، شمارۀ 26، صفحات 104-83.
 ابوالحسنی، فرحناز. بختیاری، نرجس و نسترن، مهین. (1394).پراکنش فضایی شاخص­های توسعه در شهرستان­های ایران با استفاده از رتبه­بندی ترکیبی. فصلنامۀ برنامه­ریزی منطقه­ای، سال 5، شمارۀ 17، صفحات 14-1.
احدنژاد، محسن. پاتو، ولی. نادری، افشین و یزدانی، محمدحامد. (1391). ارتقای کیفی مساکن شهری برای رسیدن به توسعۀ پایدار. اولین کنفرانس ملی بنای ماندگار، مشهد، اسفند ماه.
ایزدی، ملیحه. وارثی، حمیدرضا و محمودزاده، محمود. (1394). تحلیل شاخص­های کمّی و کیفی تأثیرگذار در برنامه­ریزی مسکن استان­های کشور. نشریۀ تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال 15، شمارۀ 37، صفحات 154-133.
پرهیز، فریاد. صمصام­شریعت، جمال­الدین. کریمیان، مسعود. زیاری، کرامت‌الله. جمینی، داوود. (1391). تحلیلی بر وضعیّت مسکن در استان لرستان با استفاده از مدل­های تحلیل عاملی (تاکسونومی عددی و ویلیامسون). فصلنامۀ برنامه­ریزی منطقه­ای، سال 2، شمارۀ 8.
پورمحمدی، محمدرضا و محمودزاده، حسن. (1393). ارزیابی کیفی موقعیت مکانی کاربری مسکونی در شهر تبریز با روش تحلیل سلسله­مراتبی. نشریۀ جغرافیا و              برنامه­ریزی، سال 19، شمارۀ 51.
خانی، سمیه و ارژمند، محمود. (1391). نقش خلوت در معماری خانۀ ایرانی. فصلنامۀ مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شمارۀ 7.
رحمانی، مریم و مهدوی حاجیلویی، مسعود. (1390). تحلیلی بر مکان­یابی اراضی مسکن در شهرهای اقماری با روش TOPSIS (نمونۀ موردی شهر صالح­آباد همدان). فصلنامۀ جغرافیایی آمایش محیط، شمارۀ 14.
رهایی، امید. پیروز، بهار و فیض‌بخش، مهناز. (1392). تبیین اصول مسکن پایدار، راهی به ‌سوی توسعۀ پایدار شهری. کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و توسعۀ پایدار شهری، تبریز، صفحات 13-1.
رهنمائی، محمدتقی. منوچهری میاندوآب، ایوب و فرجی ملایی، امین. (1390). تحلیل کیفیّت زندگی شهری در بافت فرسودۀ شهری میاندوآب. مدیریت شهری، شمارۀ 28، صص 240-223.
زنگی‌آبادی، علی و علی­زاده، جابر. (1392). ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺷﺎﺧﺺ ﺳﻜﻮﻧﺘﻲ در شهرستان‌های اﺳﺘﺎن اردﺑﻴﻞ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﺷﺒﺎﻫﺖ ﺑﻪ ﮔﺰﻳﻨﺔ اﻳﺪه­آل ﻓﺎزی (نمونۀ ﻣﻮردی: ﻧﻘﺎط ﺷﻬﺮی). مجلۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، ﺳﺎل 24، شمارۀ 2، صص110-89.
سهیلی، کیومرث. فتاحی، شهرام و اویسی، بهمن. (1393). بررسی عوامل مؤثر بر نوسانات قیمت مسکن در شهر کرمانشاه. فصلنامۀ پژوهش­های اقتصادی (رشد و توسعۀ پایدار)، سال 14، شمارۀ 2.
سینگری، مریم. (1387). راﻫﮑﺎرﻫﺎی ﻃﺮاﺣﯽ بناهای تبریز ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی معماری ﭘﺎﯾﺪار. اولین کنفرانس ملی انرژی‌های تجدید­پذیر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان، شمارۀ 16، صص 7-1.
صارمی، حمیدرضا و ابراهیم­پور، مریم. (1391). بررسی شاخص­های مسکن ایران و جهان (مطالعۀ موردی: ایران، انگلیس و فرانسه). فصلنامۀ هویت شهر، شمارۀ 10.
صبوری­دیلمی، محمد حسن و شفیعی، سعید. (1391). بررسی ساختارها و متغیرهای اثرگذار در بازار مسکن. مجلۀ اقتصادی- ماهانه بررسی مسائل و سیاست­های اقتصادی، شمارۀ 3.
فخرحسینی، فخرالدین و فاضلی­ویسری، الهام. (1392). تخمین تابع تقاضای مسکن با استفاده از روش رگرسیون داده­های پانل (مطالعۀ موردی: شهرهای غرب استان مازندران). فصلنامۀ جغرافیا و مطالعات محیطی، سال 2، شمارۀ 5.
قلی­زاده، علی اکبر و بختیاری­پور، سمیرا. (1391). اثرات اعتبارات بر قیمت مسکن در ایران. فصلنامۀ مطالعات اقتصادی کاربردی در ایران، سال 1، شمارۀ 3.
قنبری، یوسف. برقی، حمید و حجاریان، احمد. (1393). تحلیل و اولویت­بندی درجۀ توسعه یافتگی شهرستان­های استان لرستان با استفاده از تکنیک تاپسیس. مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، سال 6، شمارۀ 21، صص 180-169.
کمائی­زاده، یعقوب. رضایی، محمدرضا و سرائی، محمدحسین. (1393). اولویت­بندی تناسب مکان­گریزی پروژه­های مسکن مهر شهر یزد با استفاده از رهیافت ترکیبی AHP- VIKOR. فصلنامۀ آمایش جغرافیایی فضا، سال 4، شمارۀ 11.
محمّدزاده، رحمت. (1390). بررسی کیفیّت عوامل فضایی و کالبدی فضاهای باز مجتمع­های مسکونی شهر جدید سهند. نشریۀ هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، شمارۀ 47.
محمدی، چنور. خاکپور، براتعلی و انصاریان، طیبه. (1394). ارزیابی سطوح توسعه و نابرابری ناحیه­ای به لحاظ شاخص­های توسعه (مطالعۀ موردی: منطقۀ اورامانات). فصلنامۀ جغرافیا و مطالعات محیطی، سال 4، شمارۀ 13، صص 80-65.
مدیری، مهدی و حسینی، سید احمد. (1392). ارزیابی کمّی و کیفی مسکن شهری رویکردی جهت دستیابی به عدالت فضایی (مطالعۀ موردی: مناطق شهری استان خراسان رضوی). فصلنامۀ نگرشی نو در جغرافیای انسانی، سال 5، شمارۀ 3، دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار، صص 145-127.
مرکز آمار ایران. (1390). سالنامۀ آماری استان گلستان.
معینی­فر، مریم. شکوهی، علی و شیخی، زهرا. (1394). ارزیابی نحوۀ استقرار فضاهای آموزشی با استفاده از مدل تلفیقی تاپسیس و آنتروپی شانون. پژوهش­های جغرافیای انسانی، دوره 47، شمارۀ 2، صص 264-249.
مؤمنی، مهدی و صابر، الهه. (1391). تعیین توسعه­یافتگی شهر نائین در استان اصفهان. مجلۀ جغرافیا و برنامه‎ریزی محیطی، سال 23، شمارۀ 1، صص 200-185.
نعیمی، کیومرث. پورمحمدی، محمدرضا و درویشی، فرزانه. (1395). تحلیل کیفیّت مسکن در محلاّت 20 گانۀ شهر بیجار با روش آنتروپی وSAW . فصلنامۀ جغرافیا و آمایش شهری- منطقه­ای، شمارۀ 19.
نوذری، ناصره. (1393). ﺑﺮرﺳﯽ شاخص‌های ﻣﺴﮑﻦ ﭘﺎﯾﺪار در ﺷﻬﺮﺳﺎزی و ﻣﻌﻤﺎری ﭘﺎﯾﺪار اﯾﺮاﻧﯽ (ﻧﻤﻮﻧۀ ﻣﻮردی: ﻣﺤﻠۀ 5-1 ﺷﻬﺮ ﺑﺠﻨﻮرد). ﻫﻤﺎﯾﺶ ﻣﻠّﯽ ﻣﻌﻤﺎری، ﻋﻤﺮان و توسعۀ ﻧﻮﯾﻦ ﺷﻬﺮی، ﺗﺒﺮﯾﺰ: ﮐﺎﻧﻮن ﻣﻠﯽ ﻣﻌﻤﺎری اﯾﺮان، صص 12-1.
وارثی، حمید رضا و محمودزاده، محمود. (1394). برنامه­ریزی مسکن دهک­های درآمدی استان اصفهان (مطالعۀ موردی: خانوارهای شهری استان اصفهان). فصلنامۀ آمایش جغرافیایی فضا، سال 5، شمارۀ 18.
هادیزاده ­زرگر، صادق. هاشمی­ امری، وحید و مسعود، محمد. (1392). سنجش توسعه ­یافتگی مناطق شهری اصفهان در بخش مسکن. فصلنامۀ مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، سال 5، شمارۀ 17.
Hamizah Yakob, Fatimah Yusof, Hazlina Hamadan, (2012). Land use Regulations Towards a Sustainable UrbanHousing: Klang Valley Conurbation, Procedia – Social and Behavioral Sciences, Vol.68, No.19.