بررسی و مقایسۀ ابعاد توانمندسازی در بین محلاّت شهری (مطالعۀ موردی: محلّۀ پشت مشهد بالا و محلّۀ طاهر و منصور شهر کاشان)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 دانشیار گروه جغرافیا و اکوتوریسم، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

2 استادیار گروه جغرافیا و اکوتوریسم، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

چکیده

مفهوم توانمندسازی در ابعاد متفاوت به معنای تقسیم مسئولیت و قدرت به رده­های مختلف اجتماعی و مبارزه با بی ­قدرتی و افزایش مشارکت است. با توجه به اهمیّت مبحث توانمندی در توسعۀ شهری در پژوهش حاضر توانمندی در ابعاد اجتماعی و کالبدی در رویکردی مقایسه­ای بین دو محلّۀ پشت مشهد بالا و محلّۀ طاهر و منصور شهر کاشان مورد بررسی و سنجش قرار گرفته است و در ادامه راهبردهایی برای بهبود آن ارائه شده­است. اطلاعات مورد نیاز با ابزار پرسشنامه گردآوری و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران به تعداد 380 نفر محاسبه شده­است. یافته ­ها با بهره‌گیری از نرم افزارهای SPSS و AMOS مورد تحلیل قرار گرفت. برای انجام تحلیل­های آماری و پاسخگویی به فرضیات پژوهش از فراوانی، آزمون تی تک نمونه ­ای، آزمون تی زوجی، ضریب همبستگی پیرسون و برای مدل­سازی از تحلیل عاملی اکتشافی و مدل­ سازی معادلات ساختاری استفاده گردید. نتایج نشان‌دهندۀ آن است دو محلّۀ پشت مشهد بالا و طاهر و منصور شهر کاشان در ابعاد اجتماعی و کالبدی توانمندسازی با یکدیگر تفاوت معناداری دارند. نتایج حاصل از مدل­سازی معادلات ساختاری بیان می­کند در بُعد اجتماعی عامل اعتماد و مشارکت ساکنان، با 0.77 بیشترین بار عاملی را دارا است و بیشتر از سایر عوامل بر توانمندسازی اجتماعی ساکنان محلاّت مورد بررسی اثر گذار بوده است. در بُعد کالبدی نیز عامل رضایت کالبدی بیشترین بار عاملی را با 0.72 به خود اختصاص داده است و بیش از سایر متغیرهای مورد بررسی با توانمندی کالبدی همبستگی داشته است؛ همچنین، نتایج حاصل از کاربرد ضریب همبستگی پیرسون، نشان از ارتباط مثبت و معنادار توانمندسازی کالبدی و توانمندسازی اجتماعی در سطح اطمینان 99 درصد دارد. بررسی مقایسه­ای بین ابعاد توانمندی کالبدی و اجتماعی با استفاده از آزمون تی بیان‌کنندۀ آن است میزان توانمندی کالبدی در بین ساکنان محلّۀ طاهر و منصور بالاتر از میزان آن در محلّۀ پشت مشهد بالا بوده است؛ همچنین، ساکنان محلّۀ طاهر و منصور نسبت به محلّۀ پشت مشهد بالا از توانمندی اجتماعی بیشتری برخوردار هستند.

کلیدواژه‌ها


ابوت، پ و والاس، ک. (1385). جامعه شناسی زنان. ترجمه: منیژه نجم عراقی. تهران، نشرنی.
احمدیان شالچی، نسرین. (1386). توانمندسازی زنان خود سرپرست در منظومۀ مشهد قلی. پایان­نامۀ دکتری، دانشگاه فردوسی مشهد.
بندر، زینب و نیک­نامی، مهرداد. (1392). شناسایی عوامل اجتماعی- فرهنگی مؤثر بر توانمند­سازی اعضاء تعاونی­های روستایی زنان استان ایلام. مجلّۀ پژوهش­های ترویج و آموزش کشاورزی، شمارۀ 3، صص 77- 63.
پاپلی یزدی، محمد حسین و رجبی سناجردی، حسین. (1392). نظریه­های شهر و پیرامون. انتشارات سمت، تهران.
تقوایی، مسعود، حسینی خواه، حسین و علیزاده اصل، جبار. (1393). استراتژی توسعۀ شهری با تاکید بر توانمندسازی محلاّت شهری (مطالعۀ موردی: محلّۀ اکبر آباد یزد). مجلۀ آمایش جغرافیایی فضا، فصلنامۀ علمی- پژوهشی دانشگاه گلستان، شمارۀ 15، صص 147- 129.
حاتمی نژاد، حسین. رحمتی، نورالدین و اسماعیل­زاده کواکی، علی. (1392). ضرورت سنجش و توانمندسازی سرمایۀ اجتماعی در بهسازی بافت­های فرسودۀ شهری (مطالعۀ موردی: محلّۀ سرشور). مجلۀ جغرافیا و توسعۀ فضای شهری، شمارۀ 1، صص13-1.
حسینیان، شهامت، جعفری، محمد و بهرامی‌نکو، محمد. (1389). بررسی تأثیر فرهنگ سازمانی بر توانمند­سازی کارآگاهان پلیس آگاهی فاتب. فصلنامۀ نظم و امنیت انتظامی، شمارۀ 3، سال 3، صص 57-33.
خاکپور، براتعلی. (1393). سرمایۀ اجتماعی، توانمندسازی زنان حاشیه نشین و بازار کار شهری (مطالعۀ موردی: جامعۀ زنان محله­های اسکان غیر­رسمی تبریز). مجلۀ جغرافیا و توسعۀ فضای شهری، شمارۀ 2، صص 80-69.
ربیعی، لیلی. مصطفوی، فیرزوه، مسعودی، رضا و حسن‌زاده، اکبر. (1390). برسی تأثیر مداخلۀ آموزشی مبتنی بر توانمندسازی سالمندان بر اساس الگوی خانواده محور. مجلۀ تحقیقات نظام سلامت، شمارۀ 2، صص 313-301.
رستم­ زاده، یاور. (1391). ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاه­های غیر­رسمی در محلاّت شهری با بررسی نگرش ساکنین محلی (مورد پژوهش: محلّۀ توحید، شهر بندرعباس). دو فصلنامۀ مدیریت شهری، شمارۀ 29، صص 336- 321.
رضوی، نیلوفر. (1390). ضرورت و مبانی مشارکت کودکان در توانمندسازی جوامع روستایی. مجلّۀ مسکن و محیط روستا، شمارۀ 133، صص 38 –29.
زارع شاه آبادی، علیرضا. سلیمانی مهرنجانی، محمد. زنگانه، ابوالفضل و زنگانه، احمد. (1389). بررسی شاخص­ها و سطح­بندی، اولویت­ها در ساماندهی و توانمندسازی محلّۀ جنگلده، شهر علی آباد کتول (استان گلستان). پژوهش­های جغرافیای انسانی، شمارۀ 76، صص 97-85.
شریفی نیا، زهرا، نورا، محمدرضا و سندگل، مهدی. (1390). توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاه­های غیر­رسمی با تاکید بر عوامل اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست محیطی. فصلنامۀ جغرافیایی سرزمین، شمارۀ 30، صص 134 -121.
شعبانی بهار، غلامرضا، علی بخشی، محسن و صمدی، عباس. (1391). نقش رهبری معنوی در توانمندسازی کارکنان ادارۀ کل ورزش و جوانان استان همدان. مدیریت ورزشی، شمارۀ 3، صص 52-37.
شکور، علی، شمس‌الدینی، علی، حافظ رضا­زاده، معصومه و پاکزاد، سارا. (1393). بررسی تطبیقی راهکارهای توانمندسازی در بافت­های فرسودۀ شهری (مطالعۀ موردی:             محله­های باربند و فاز 1زمین شهری فیروزآباد). فصلنامۀ آمایش محیط، شمارۀ 27، صص 102-79.
صیاد بیدهندی، لیلا، خانی، فضیله و مطیعی لنگرودی، سید حسن. (1391). ارائۀ الگوی توانمندسازی زنان روستایی استفاده ‌کننده ازICT  (بررسی موردی: بخش مرکزی شهرستان لاهیجان). توسعۀ محلی (روستایی، شهری)، دورۀ 4، شمارۀ 1، صص 108-85.
غیاثوند، احمد و عماری، حسن. (1391). ارزیابی تأثیر اجتماعی مجموعه­های فرهنگی بانوان (شهربانو) بر توانمندسازی زنان در شهر تهران. فصلنامۀ برنامه­ریزی رفاه و توسعۀ اجتماعی، شمارۀ 12، صص 167-147.
قلی‌پور، آرین و رحیمیان، اشرف. (1388). روابط عوامل اقتصادی، فرهنگی و آموزشی با توانمندسازی زنان سرپرست خانوار. فصلنامۀ علمی- پژوهشی رفاه اجتماعی، شمارۀ 40، صص 62-29.
قنبری، یوسف و انصاری، رحیمه. (1393). شناسایی و تبیین عوامل اجتماعی و اقتصادی مؤثر بر توانمندسازی زنان روستایی (مطالعۀ موردی: شهرستان رستم). مجلۀ پژوهش و برنامه­ریزی روستایی، شمارۀ 11، صص 10- 1.
گل کرمی، شیرین. مبارکی، حسین. کمالی، محمد و فرهودی، فاطمه. (1391). تأثیر برنامه­های توانمندسازی بر کاهش افسردگی سالمندان در مرکز روزانۀ توان­بخشی فرزانگان شهرستان خرم آباد. مجلۀ علمی پژوهشی توان­بخشی نوین- دانشکدۀ                 توان­بخشی- دانشگاه علوم پزشکی تهران، شمارۀ 4، صص71- 65.
مجیدی، ع و مقدم، ی. (1387). تأثیر توانمند­سازی بر خلاقیت کارکنان ناجا. تهران، فصلنامۀ دانش انتظامی، شمارۀ 37.
مسعود، محمد و حق‌وردیان، فاطمه. (1391). نقش سرمایۀ اجتماعی بر توانمندسازی سکونتگاه­های غیر­رسمی (مطالعۀ موردی: پیرامون محلّۀ استخر عینک رشت).               چشم­انداز جغرافیایی (مطالعات انسانی)، شمارۀ 18، صص 140 – 128.
مسعودی، رضا، سلیمانی، محمد علی، هاشمی‌نیا، سید علی محمد، قربانی، مصطفی، پوردهکردی، علی و بهرامی، نسیم. (1388). تأثیر الگوی توانمندسازی خانواده- محور بر کیفیت زندگی سالمندان. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی قزوین، شماره (1)، صص 64- 57.
نوبخت، محمدباقر، مظاهری، محمدمهدی و اصفهانی، مینا. (1391). ارائۀ الگوی توانمندسازی منابع انسانی در سازمان­های فرهنگی (مطالعۀ موردی: سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران). مجلۀ مدیریت فرهنگی، شمارۀ 19، صص 87-71.
یاسوری، مجید. (1390). نقش سازمان­های غیردولتی (NGO) در توانمندسازی زنان و جوانان روستایی (نمونۀ موردی: روستای اردوغش). چشم انداز جغرافیایی (مطالعات انسانی)، شمارۀ 17، صص 60 -44.
Dolmas DH, Wolfhagen H, Scherpbier AJ, Vleuten CP.(2001). Relationship of tutor's group-dynamics skills to their performance ratings in problem-based learning. Acad Med; 76(5): 473-6.
Fry, L.W., Melanie, C. (2008). Spiritual leadership as a paradigm for ovgani national tranformanon and recovery from extended work hours Culture. Journal of Business Ethics, 84. 265-278.
Irandost, K.(2009) Informal Settlements and Myth of Marginality, 1st Edetion, Pardazesh and Urban planning Company (Depended on Municipality of Tehran), Tehran.
Malhatra, S. R. Schuler and C. Bonender. (2002). Measuring Women Empowerment as a Variable in International Development. http://sitere  Source.  Worldbank.org.
Schneider G, Driesch G, Kruse A, Wachter M, Nehen HG, Heuft G. What influences self-perception of health in the elderly? The role of objective health condition, subjective well-being and sense of coherence. Arch Gerontol Geriatr 2004; 39(3): 227-37.
WHO. (2002). Kobe center (Global health expectancy research among older people). Aging and Health Technical Report Series. 10.
Yektamaram A. (2009). Geriatric health guide. Tehran: Department of Public of Country Welfare Organization; 7.