سنجش شاخص‌های رویکرد انسان‌گرا در برنامه‌ریزی محلّات نوبنیاد تبریز (مطالعۀ موردی: محلّۀ یاغچیان)

نویسندگان

1 دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

واحدهای خردتر شهرها (محلّه ­ها)، همچون ارگانیسمی زنده و پویا هستند که در بستر تغییر و تحوّلات بسیاری قرار می­گیرند که این تغییرات باعث ایجاد ناپایداری در سطح محلّه ­ها می­گردد؛ بدین منظور، شهرسازی نوین (رویکرد انسان‌گرا)، به عنوان رویکردی جدید در شهرسازی با در نظر گرفتن مسائل مختلف اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و ...، طیفی وسیع از برنامه­ ریزی و طراحی شهری را شامل می­ شود. با توجّه به اهمیّت رویکرد انسان‌گرا هدف این تحقیق سنجش شاخص‌های رویکرد انسان‌گرا در برنامه‌ریزی محلّات نوبنیاد شهری (محلّۀ یاغچیان) جهت اخذ رهنمودهای لازم برای ارتقای کیفی و کالبدی محلّه در آینده می‌باشد. روش مطالعه در این تحقیق، توصیفی­ـ تحلیلی و ماهیت آن نظری­ـ کاربردی می‌باشد. جامعۀ آماری آن، محلّۀ یاغچیان می‌باشد و روش جمع‌آوری اطّلاعات نیز کتابخانه‌ای و میدانی است. در روش میدانی، اطّلاعات مورد نیاز با ابزار پرسشنامه و مشاهدۀ میدانی جمع‌آوری شده‌اند و تجزیه و تحلیل داده‌ها به دو صورت کمی و کیفی و با استفاده از نرم‌افزارهای GIS ، SPSS صورت گرفته است. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که از منظر شاخص‌های اجتماعی (مانند تعلق و حس انسجام اجتماعی) و فضاهای همگانی (احساس امنیّت و استفاده از عناصر بیولوژیکی)، با ارزش آزمون تی 14/56 و 12/43 و ارزش رتبه ­ای فریدمن 11/37 و 9/14 مطلوب؛ از نظر شاخص‌های منظر شهری و دسترسی با ارزش آزمون تی 11/07 و 8/94 و ارزش رتبه ­ای فریدمن 7/78 و 6/82 نسبتاً مطلوب؛ و از نظر شاخص‌های کالبدی و کاربری زمین (مانند اختلاط کاربری در سطح و ارتفاع) با ارزش آزمون تی 6/63 و ارزش رتبه­ای فریدمن 4/73 در وضعیّت متوسّط بر اساس رویکرد شهرسازی انسان‌گرا قرار دارد.

کلیدواژه‌ها


آرنت، رندل. (1387). منشور نوشهرگرایی، ترجمۀ: علیرضا دانش و رضا بصیری مژدهی، تهران، انتشارات شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
تیبالدز، فرانسیس. (1387). شهرسازی شهروندگرا: ارتقای عرصه‌های همگانی و محیط‌های شهری. ترجمۀ محمد احمدی‌نژاد، اصفهان، انتشارات خاک.
تیبالدز، فرانسیس. (1388). شهرهای انسان‌محور: بهبود محیط شهری در شهرهای بزرگ و کوچک. ترجمۀ: حسن علی لقایی و فیروزه جدلی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
حبیبی، سید محسن و مسایلی، صدیقه. (1378). سرانۀ کاربری‌های شهری. انتشارات سازمان ملی زمین و مسکن، دفتر مطالعات برنامه‌ریزی شهری، تهران.
حسنی، علیرضا و روشنی، پریسا. (1389). نوشهرگرایی رویکردی جدید در طراحی و برنامه‌ریزی شهری. ماهنامۀ آموزشی اطلاع‌رسانی سازمان نظام مهندسی ساختمان طاق، شماره‌های 41 و 42، صص 53-51.
خادمی، مسعود. پورجعفر، محمدرضا و علی‌پور، علی. (1389). نگرشی نو بر عرصۀ فعالیت‌های جمعی. مجلۀ فن و هنر، سال 13، شمارۀ 28 (پیاپی 64)، صص 38-33.
زندی، ملیحه. (1390). برنامه‌ریزی سامانۀ پیاده‌مدار با رویکرد شهروندگرایی در منطقۀ 3 تهران. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات تهران، استاد راهنما زهرا سادات سعیده زرآبادی.
سلطانی، علی و خداپرست، بهاره. (1389). ارزیابی خیابان‌های شهری بر اساس رهیافت انسان‌گرا (نمونۀ موردی: خیابان سمیۀ شهر شیراز). دو فصلنامۀ آرمانشهر، شمارۀ 5، صص 110-97.
شفاعتی، آرزو. (1389). توسعۀ میان افزا به سوی راهبرد توسعۀ مطلوب شهری (نمونۀ موردی: محور تاریخی فرهنگی کلان‌شهر تبریز). پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه تبریز، استاد راهنما محمدرضا پورمحمدی.
صادق­زاده، مریم و پورمحمّدی، محمدرضا. (1392). نقش الگوهای رفتاری در شکل‌گیری فضاهای شهری انسان‌ محور از دیدگاه کریستوفر الکساندر و دونالد اپلیارد. همایش ملی معماری و شهرسازی انسان‌گرا، قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی قزوین.
قلیزاده، علی‌اکبر. (1378). شاخصه‌های کیفیّت‌ مسکن مناسب در محلّات. نشریۀ نشاط، شمارۀ 20.
کرمانی، سمیرا سادات. ماجدی، حمید و ذبیحی، حسین. (1392). برنامه‌ریزی محلّۀ پایدار با بهره‌گیری از رویکرد نوشهرگرایی. اولین همایش ملی شهرسازی و معماری در گذر زمان، قزوین، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی.
کریمی، یوسف. (1374). روانشناسی شخصیت. تهران، نشر ویرایش.
گلکار، کورش. (1379). مؤلّفه‌‌های سازندۀ کیفیّت‌ طراحی شهری. نشریۀ علمی پژوهشی صفه، شمارۀ 32، صص 65-38.
لینچ، کوین. (1381). تئوری‌های شکل شهر. ترجمۀ: سیدحسین بحرینى، انتشارات دانشگاه تهران.
مطلبی، قاسم. (1385). بازشناسی نسبت فرم و عملکرد در معماری. نشریۀ هنرهای زیبا، شمارۀ 25، صص 66-55.
Appleyard, Donald. (1976). Planning a pluralist city, Cambridge: Massachu setts Intitute of Technologhy Press.
Hoppenbrouwer, Eric, Louw, E. (2005). Mixed-use Development: Theory and Practice in Amsterdam's Eastern Dockland, European Planning Studies, Vol.13, No.7, p.p.967-983.
Lang, Jon. (1994). Urban Design: The American Experience, Van Nostrand Reinhold, New York.
Punter,J. Carmona, M. (1997). The Design Dimension of Planning: Theory, Content and Best Practice for Design Policies, E&FN Spon, London.
Steuteville, R. (2004). The New urbanism and alternative to modern automobile-oriented planning development. Available on: faculty.ncf.edu