Identifying Physical - Spatial Growth Pattern of Metropolises of Iran (Case Study: Mashhad, Shiraz, Isfahan, and Tabriz)

Document Type : Research Article (Applied - Development)

Authors

1 Assistant Professor in Department of Geography and Ecotourism, Faculty of Natural Resources & Earth Sciences, University of Kashan, Kashan, Iran.

2 Young Researchers Club and Elite Lamerd Unit, Islamic Azad University, Lamerd, Iran.

3 Ph.D. student in Geography and Urban Planning, University of Mashhad, Iran.

Abstract

The fundamental issues to achieve sustainable urban development is to identify a framework of city in an attempt to achieve the desired urban form. In this regard, urban planning’s theorists placed the category of sustainable city in the heart of compact city on the agenda. Today, most researchers consider the compact urban form as the most stable form and view the goals of sustainable development in the urban density. The aim of this study is to determine key development pattern of Iran's metropolitan physical expansion (Mashhad, Shiraz, Tabriz and Isfahan) in the period from 1335 to 1390 (1956 – 2011). The main method used in this research is descriptive/ analytical and hence, the proposed methods Tai (The metropolis’s degree of aggregation, and size) as well as the indicators of Henderson, Herfindahl, absolute entropy Holdren Model are used. In order to calculate the degree of population aggregation in the metropolises, the Jini coefficient and the relative entropy are used.  The results of this research show that among the metropolises under study, Mashhad, Isfahan and Shiraz in the past had slow growth and relative density in terms of spatial development. Starting with rapid urbanization, and rapid growth in their areas and unfocussed growth will occur. However, the extent of their distribution is reduced and the tendency towards concentration and aggregation is obvious in recent years. But the situation in Tabriz is different from other metropolises under study. So that by 1375 the area and population growth is almost balanced but after this decade the area has a lot more growth of its population and has a long horizontal expansion

Keywords

Main Subjects


ابراهیم ­زاده، عیسی. رفیعی، قاسم. (1388). تحلیلی بر الگوی گسترش کالبدی/ فضایی شهر مرودشت با استفاده از مدل­های آنتروپی­ شانون و هلدرن و ارائه الگوی گسترش مطلوب آتی آن. فصلنامة پژوهش­های جغرافیای انسانی، شماره69، صفحات 138-123.
احدنژاد روشتی، محسن. حسینی، سیداحمد. (1390). ارزیابی و پیش­بینی تغیرات و پراکنش افقی شهرها با استفاده از تصاویر ماهوارهای چندزمانه و سیستم اطلاعات جغرافیایی (نمونه موردی: شهر تبریز در مقطع زمانی 89-1363). مجلة پژوهش و برنامه­ ریزی شهری ، شماره 4، صفحات 20-1.
پوراحمد، احمد. محمدپور، صابر. منوچهری میاندوآب، ایوب. خلیلی، احمد. (1391). ارزیابی و سنجش میزان پراکنش و فشردگی شکل شهرها با استفاده از مدل­های کمّی؛ مطالعة تطبیقی بین کلان­شهرهای تهران و سیدنی، فصلنامة جغرافیا، سال 10، صفحات 74-49.
ماجدی، حمید. (1378). زمین مسألة اصلی توسعه شهری. مجلة آبادی شمارة 33، صفحات 34-23.
پور محمدی، محمد رضا؛ جام کسری، محمد. (1390). تحلیلی بر الگوی توسعه ناموزون تبریز. فصلنامة تحقیقات جغرافیایی، شمارة 100، صفحات 54-31.
حبیب، فرح. (1385). کند و کاوی در معنای شکل شهر. نشریة هنرهای زیبا، شمارة 25، صفحات 14-5.
حسین‌زاده دلیر، کریم. هوشیار، حسن. (1385). دیدگاه‌ها، عوامل و عناصر مؤثر در توسعة فیزیکی شهرهای ایران. مجلة جغرافیایی و توسعة ناحیه‌ای، شمارة 6، صفحات 226-213.
حسینی، سید هادی. سلیمانی ­مقدم، هادی. (1385). توسعة شهری و تضعیف مفاهیم محله‌ای. فصلنامة مسکن و انقلاب، شمارة 113، صفحات 25-14.
حکمت ­نیا، حسن. موسوی، میرنجف. (1385). کاربرد مدل در جغرافیا با تاکید بر برنامه ­ریزی شهری و ناحیه ­ای. چاپ اول، یزد: انتشارات علم نوین.
رهنما، محمدرحیم. عباس­زاده، غلامرضا. (1387). اصول، مبانی و مدل­های سنجش فرم کالبدی شهر. چاپ اوّل، مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.
زبردست، اسفندیار. (1386). بررسی تحولات نخست شهری در ایران. نشریة هنرهای زیبا، شمارة 29، صفحات 38-29.
زیاری، کرامت الله. (1382). تحولات اجتماعی-فرهنگی ناشی از انقلاب صنعتی در توسعة فضایی تهران. مجلة جغرافیا و توسعه، شمارة 1، صفحات 164-151.
شهرداری اصفهان. (1385 و 1390). آمارنامة شهر اصفهان. معاونت برنامه ­ریزی و توسعه شهرداری اصفهان.
شهرداری تبریز. (1387 و 1390). آمارنامة شهر تبریز. معاونت برنامه­ ریزی و توسعه شهرداری تبریز.
شهرداری شیراز. (1388 و 1390). آمارنامة شهر شیراز. معاونت برنامه­ ریزی و توسعه شهرداری شیراز.
شهرداری مشهد. (1385 و 1390). آمارنانة شهر مشهد. معاونت برنامه ­ریزی و توسعه شهرداری مشهد.
مهندسان مشاور شهر و خانه. (1386). طرح مجموعة شهری شیراز. خلاصة گزارش، وزارت مسکن و شهرسازی، سازمان مسکن و شهرسازی استان فارس.
عزیزی، محمد مهدی. (1388). تراکم در شهرسازی: اصول و معیارهای تعیین تراکم شهری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
فرهودی، رحمت­الله. زنگنه شهرکی، سعید. ساعد موچشی، رامین. (1388). چگونگی توزیع فضایی جمعیت در نظام شهری ایران طی سال­های 1335 تا 1385. فصلنامة جغرافیای انسانی، شمارة 68، صفحات 68-55.
قرخلو، مهدی. زنگنه شهرکی، سعید. (1388). شناخت الگوی رشد کالبدی- فضایی شهر با استفاده از مدل­های کمّی (مطالعة موری: شهر تهران). مجلة جغرافیا و             برنامه ­ریزی محیطی، شمارة 2، صفحات 40-19.
کریزک، کوپن. پاور، جو. (1388). راهنمای برنامه ­ریزان در توسعه پایدار. ترجمة سهراب امیران و حسین حاتمی ­نژاد، مشهد: پخش کتاب گستر.
مرکز آمار ایران. (90-1335). نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال­های 90-1335. تهران: مرکز آمار ایران.
مهندسین مشاور شهر و خانه. (1386). بازنگری طرح تفصیلی شهر شیراز. مرحلة اول سند راهنمای توسعة شهر، معاونت معماری و شهرسازی شیراز.
مهندسین مشاور فرنهاد. (1387). مطالعات طرح جامع شهر مشهد مطالعات جمعیتی. مشهد: سازمان مسکن و شهرسازی استان خراسان رضوی، نهاد مطالعات برنامه­ ریزی شهری مشهد.
مهندسین مشاور نقش جهان­ پارس. (1383). طرح بازنگری طرح تفصیلی شهر اصفهان. نتایج یافته­ های مطالعات مرحلة اول، شهرداری اصفهان: معاونت شهرسازی و معماری.
Tole, L., (2008). Changes in the built vs. non-built environment in a rapidly urbanizing region: A case study of the Greater Toronto Area, Computers. Environment and Urban Systems. No.32, pp: 355–364.
Jabareen, Y.R., (2006). Sustainable Urban Form: Their Typologies, Models and concepts. Jurnal of planning Education and Research. No. 26, pp: 38-47.
Harrison. M., (2012). Smart growth and the septic tank: Wastewater treatment and growth management in the Baltimore region. Land Use Policy. No.29, pp: 483– 492.
Deicnmann, U., Henderson, V., (2001). Urban and Regional Dynamics in Poland. Policy Research Working. No.2457, The World Bank.